Ferrytyna to białko, które stanowi magazyn żelaza. Z artykułu dowiesz się, czy niska ferrytyna ma negatywny wpływ na organizm, jakie towarzyszą jej objawy, a także kto i kiedy powinien zbadać jej poziom.
Spis treści:
- Czy niska ferrytyna ma wpływ na organizm?
- Przyczyny niskiego poziomu ferrytyny
- Niska ferrytyna – objawy niskiego poziomu ferrytyny
- Ferrytyna u biegaczy i sportowców. Jak niski poziom ferrytyny wpływa na kondycję fizyczną?
- Kto powinien badać poziom ferrytyny?
Czy niska ferrytyna ma wpływ na organizm?
Ferrytyna to białko wewnątrzkomórkowe należące do metaloprotein, które magazynuje żelazo (Fe). Jej poziom odzwierciedla zapasy tego pierwiastka w organizmie. To parametr o wysokim znaczeniu diagnostycznym, który umożliwia ocenę gospodarki żelaza – jest pomocny w ocenie jego niedoborów.
Absorpcja jonów Fe ma miejsce w przewodzie pokarmowym, gdzie łączy się z apoferrytyną i powstaje ferrytyna.
Warto wiedzieć:
Ferrytyna to łatwo dostępne źródło żelaza – jony Fe są uwalnianie w przypadku spadku ich stężenia we krwi.
Przyczyny niskiego poziomu ferrytyny
Za niskim poziomem ferrytyny stoi m.in. niedostateczna spożycie żelaza i/lub wybór ograniczonego źródła Fe (np. spożywanie przede wszystkim produktów roślinnych), co prowadzi do niedokrwistości z niedoboru żelaza.
Do niskiego poziomu ferrytyny może przyczynić się również niedoczynność tarczycy, a także zwiększone zapotrzebowanie na żelazo, np. u kobiet w ciąży. Znaczenie ma również niedostateczne wchłanianie, które wiąże się z chorobami przewodu pokarmowego.
Niska ferrytyna a jelita
Niski poziom ferrytyny może wiązać się również z upośledzonym wchłanianiem żelaza. Przyczyniają się do tego między innymi stan zapalny w nieswoistych chorobach zapalnych jelit (np. w chorobie Leśniewskiego-Crohna, czy wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego – Colitis ulcerosa), a także zespół złego wchłaniania.
Niska ferrytyny a diety redukcyjne
Deficyt energetyczny prowadzi do obniżenia możliwości wysiłkowych, takich jak spadek siły mięśniowej, wytrzymałości i zaburzeń koordynacji i koncentracji. Wiążą się z nim zaburzenia metaboliczne, które obejmują spadek spoczynkowej przemiany materii i poziomu żelaza oraz ferrytyny.
Niska ferrytyna – objawy niskiego poziomu ferrytyny
Niska ferrytyna rzutuje na funkcjonowanie całego organizmu, a towarzyszący jej niedobór żelaza ma wpływ m.in. na układ krążenia i nerwowy.
Warto wiedzieć:
Niski poziom ferrytyny często wyprzedza inne objawy niedoboru żelaza.
Niska ferrytyna a ogólne samopoczucie
Niski poziom ferrytyny może objawiać się także złym ogólnym samopoczuciem. Może mu towarzyszyć także:
- spadek nastroju,
- zwiększona drażliwość,
- uczucie niepokoju,
- nasilone uczucie senności,
- zaburzenia koncentracji.
Niska ferrytyna a zmęczenie
Chroniczne zmęczenie to objaw, m.in. niskiego stężenia ferrytyny, które z kolei jest konsekwencją zbyt niskiego poziomu żelaza we krwi. Pacjenci mogą skarżyć się na uczucie osłabienia, a niekiedy skrajne wyczerpanie, które uniemożliwia wykonywanie codziennych czynności.
Niska ferrytyna a skóra, włosy i paznokcie
Żelazo ma znaczenie dla kondycji skóry, włosów i paznokci. Jego niskie stężenie rzutuje na wystąpienie bladości i suchości skóry. Pacjenci dostrzegają również nasiloną łamliwość oraz kruchość paznokci, a także tendencję do wypadania włosów.
Inne objawy niedoboru ferrytyny
Obniżony poziom żelaza, a więc i ferrytyny może wiązać się z wystąpieniem objawów, takich jak:
- przyspieszony rytm serca (tachykardia),
- kołatanie serca,
- uczucie duszności,
- szybsze męczenie się przy aktywności sportowej,
- zawroty głowy,
- szumy uszne,
- mroczki przed oczami,
- zwiększona podatność na infekcje.
Niskie stężenie żelaza, a więc i w konsekwencji ferrytyny ma również niekorzystny wpływ na osoby aktywne, ponieważ obniża tolerancję na wysiłek fizyczny.
Ferrytyna u biegaczy i sportowców. Jaki niski poziom ferrytyny wpływa na kondycję fizyczną?
Obniżone stężenie żelaza ma niekorzystny wpływ na wydolność i kondycję fizyczną. Towarzyszy mu szybsze męczenie, spadek wytrzymałości, zadyszka i uczucie duszności, a także pogorszenie wydolności aerobowej. Dodatkowo wydłuża regenerację po treningu i stwarza zagrożenia ze względu na możliwość wystąpienia zawrotów głowy i zaburzeń równowagi.
Warto zauważyć, że sportowcom towarzyszy wzrost poziomu ferrytyny, co jest zmianą adaptacyjną. Dlatego też pomiar samej ferrytyny, np. do oceny gospodarki żelaza jest niewystarczający i wymaga pogłębionej diagnostyki.
Niski poziom ferrytyny a przetrenowanie
W przypadku sportowców i osób intensywnie ćwiczących istnieje zjawisko, znane jako zespół przetrenowania. Towarzyszy mu obniżona zdolność wysiłkowa i redukcja dotychczasowych wyników sportowych.
Kto powinien badać poziom ferrytyny?
W grupie osób, które powinni badać stężenie ferrytyny, są dorośli:
- uprawiający sport, zarówno zawodowcy, jak i amatorzy;
- przebywający na dietach redukcyjnych, w szczególności niezbilansowanych i niskoenergetycznych, a także weganie i wegetarianie.
Z badań oceniających gospodarkę żelaza powinni korzystać również pacjenci zmagający się z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit, które utrudniają wchłanianie mikro- i makroskładników.
Niski poziom ferrytyny wiąże się także z chorobami jelit, niedostatecznym spożyciem żelaza, a także może mieć związek ze źle skomponowaną dietą. Obniżone stężenie żelaza może powodować zmęczenie, osłabienie, spadek nastroju, pogorszenie kondycji skóry, a także ma negatywny wpływ na wydolność i krążenie, co ma znaczenie dla osób ćwiczących. Warto wykonać badania kontrolne wykraczające poza pomiar stężenia żelaza z uwzględnieniem, m.in. ferrytyny.
opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki
Bibliografia
- Frączek B, Krzywański J, Krysztofiak H (2019) Dietetyka sportowa, Warszawa: PZWL
- Krenc Z (2024) Medycyna sportów walki, Warszawa: PZWL
- Cięszczyk P (2023) Biochemia sportowa, Warszawa: PZWL
- https://www.mp.pl/pacjent/badania_zabiegi/152280,ferrytyna, dostęp 03.07.2024
- https://www.mp.pl/podrecznik/pediatria/chapter/B42.71.3.2.21.5., dostęp 03.07.2024
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8002799/, dostęp 03.07.2024
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34594405/, dostęp 03.07.2024
