Kontuzje stopy są powszechne w różnych dyscyplinach sportowych i mogą mieć znaczący wpływ na zdolność sportowca do trenowania i rywalizacji. W dalszej części artykułu dowiesz się, jakie urazy występują najczęściej, czy płeć wpływa na częstość i powagę urazów stopy u sportowców oraz jakie mechanizmy prowadzą do kontuzji. Zrozumienie tych zależności może przyczynić się do lepszego zapobiegania urazom i skuteczniejszej rehabilitacji, co ma kluczowe znaczenie dla zdrowia i wydajności sportowców.
Spis treści:
- Najczęstsze kontuzje stopy u sportowców
- Kontuzje stopy powstałe w wyniku kontaktu i urazy bezkontaktowe
- Urazy i kontuzje stopy u sportowców a płeć
- Kontuzje i urazy stóp w sporcie – podsumowanie
Najczęstsze urazy stopy u sportowców
Wśród najczęstszych urazów wyróżnić należy:
- urazy śródstopia: według badań naukowych kontuzje śródstopia najczęściej występują w męskiej koszykówce i piłce nożnej;
- urazy rozcięgna podeszwowego: według badań naukowych urazy rozcięgna podeszłego najczęściej występują siatkówce, koszykówce kobiet, lekkoatletyce kobiet;
- urazy palca darniowego: palec u nogi od darni jest drugą najczęstszą kontuzją w piłce nożnej, ale proporcjonalnie rzadszą w innych dyscyplinach sportowych;
- złamania śródstopia (np. piątej kości): złamania śródstopia uważane są za urazy o najwyższym ryzyku, biorąc pod uwagę zarówno częstotliwość, jak i ciężkość;
- urazy zginaczy/prostowników.
Złamania śródstopia, urazy rozcięgna podeszwowego i urazy śródstopia powinny być priorytetami w strategiach zapobiegania i łagodzenia skutków. To poważne kontuzje stopy najwyższego ryzyka. Dzięki nadaniu im odpowiedniego priorytetu można poprawić bezpieczeństwo sportowców.
Ponieważ koszykówka mężczyzn i kobiet, piłka nożna mężczyzn oraz lekkoatletyka kobiet charakteryzowały się najwyższym wskaźnikiem złamań kości śródstopia, sporty te powinny być przedmiotem analiz i działań zapobiegawczych.
Dowiedz się więcej: Kontuzje i urazy stopy u sportowców – przedstawiciele jakich dyscyplin są na nie najbardziej narażeni?
Za najczęściej operowane urazy uważa się:
- uszkodzenie stawu Lisfranca,
- złamanie piątej kości śródstopia,
- złamanie śródstopia.
Do urazów, które najczęściej występują na koniec sezonu, zalicza się:
- uszkodzenie stawu Lisfranca,
- złamania śródstopia,
- złamania piątej kości śródstopia.
Do urazów powodujących największą średnią stratę czasu w wyniku wyłączenia ze sportu zalicza się:
- złamania piątej kości śródstopia,
- złamania trzeszczki,
- złamania śródstopia.
Urazy stopy powstałe w wyniku kontaktu i urazy bezkontaktowe
Urazy stopy u sportowców mogą być wynikiem różnych mechanizmów, które dzielą się m.in. na kontaktowe i bezkontaktowe. Urazy kontaktowe są wynikiem bezpośredniego uderzenia lub zderzenia z innym zawodnikiem, sprzętem sportowym czy podłożem. Przykłady obejmują skręcenia, stłuczenia czy złamania kości śródstopia.
Z kolei urazy bezkontaktowe są spowodowane nagłymi, intensywnymi ruchami, takimi jak gwałtowne zmiany kierunku, skoki czy nieprawidłowe lądowanie, które prowadzą do nadmiernego obciążenia struktur stopy.
Według badań naukowych mechanizmy bezkontaktowe były odpowiedzialne za większy odsetek wszystkich urazów. Choć może się to wydawać sprzeczne z intuicją, jest to zgodne z innymi poważnymi urazami kończyn dolnych, takimi jak uszkodzenia ACL, które, jak wykazano, powstają na skutek mechanizmu bezkontaktowego aż w 75% przypadków. Są jednak badania obrazujące odmienną zależność, w świetle których to mechanizmy kontaktowe są odpowiedzialne za większy odsetek urazów.
Należy jednak zauważyć, że w tymże badaniu ustalono, że do urazów kończących sezon lub karierę częściej dochodzi w wyniku mechanizmu kontaktowego, co sugeruje, że urazy kontaktowe mogą stanowić większe zagrożenie dla kariery sportowca.
Urazy i kontuzje stopy u sportowców a płeć
Badania pokazują, że częstość i powaga tych kontuzji mogą się różnić w zależności od płci, co sugeruje, że zarówno czynniki anatomiczne, jak i biomechaniczne odgrywają istotną rolę w powstawaniu urazów.
Kobiety i mężczyźni różnią się budową stopy, siłą mięśniową oraz wzorcami ruchowymi, co może wpływać na ich podatność na określone typy kontuzji. Jedną z kwestii, na którą zwraca się uwagę w literaturze naukowej, jest np. wpływ estrogenów na sportowców – badania wykazały, że poziom estrogenów może wpływać na wyniki i powagę urazów, w szczególności narażając kobiety na zwiększone ryzyko uszkodzenia więzadeł.
Sportowcy płci męskiej mieli znacznie wyższy wskaźnik operacji z powodu poważnych urazów stóp w porównaniu z zawodniczkami. Ciężkie kontuzje odniesione przez sportowców płci męskiej znacznie częściej kończyły sezon niż poważne kontuzje odniesione przez zawodniczki. Kontuzje te częściej kończyły karierę sportowców płci męskiej. Wreszcie, poważne urazy odniesione przez sportowców płci męskiej częściej były spowodowane kontaktem niż u sportowców płci żeńskiej.
W tym zakresie jednak badania nie są jednoznaczne i w literaturze spotkać można poglądy odmienne i obecnie nie ma konsensusu co do powodów, dla których widzimy te rozbieżności.
Wskazuje się, że zawodniczki są bardziej narażone na urazy kostki spowodowane przeciążeniami w porównaniu z mężczyznami. Dokładna przyczyna tej różnicy jest niejasna, ale jednym z możliwych wyjaśnień jest triada kobiet-sportowców.
W literaturze istnieją dowody wskazujące, że niektóre dyscypliny sportowe kobiet wywierają na kobiety presję, aby utrzymywały określoną masę ciała, co może przyczyniać się do wystąpienia triady składającej się z niskiego poziomu energii i zmniejszonej gęstości mineralnej kości. W takim przypadku ryzyko wystąpienia niektórych urazów wynikających z przeciążenia, takich jak złamania przeciążeniowe, jest znacznie zwiększone.
Rozbieżność między zawodniczkami i sportowcami płci męskiej doświadczających znacznie większej liczby urazów stóp na koniec sezonu i kariery może wynikać z kilku możliwości, w tym z różnic płci biologicznej, hormonów lub zachowań treningowych, a także różnic w zasadach i przepisach lub protokołach treningowych w sporcie.
Kontuzje i urazy stóp w sporcie – podsumowanie
Sportowcy niektórych dyscyplin są szczególnie narażeni na urazy stopy, które mogą wpłynąć na ich dalszą karierę oraz powodzenie drużyny, Powszechnie wiadomo, że określone programy treningowe mogą zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia określonych kontuzji.
Profesjonaliści, dbający o stan zdrowia zawodników oraz ich zespoły powinni zatem w szczególności skupiać się na profilaktyce; niemniej jednak możliwe jest również, że pewne ćwiczenia lub zajęcia mające na celu rozwój umiejętności będą miały dodatkowy efekt profilaktyczny. Na przykład ćwiczenia kozłowania piłki nożnej mające na celu zwiększenie wydajności sportowców mogą również wzmocnić stopę i chronić przed skręceniami śródstopia.
Lepsze zrozumienie wpływu tych zmiennych na ryzyko obrażeń umożliwiłoby wdrożenie środków zapobiegawczych.
Piśmiennictwo
Chan JJ, Geller JS, Chen KK, Huang HH, Huntley SR, Vulcano E, Aiyer A. Epidemiology of Severe Foot Injuries in US Collegiate Athletes. Orthop J Sports Med. 2021 Apr 23;9(4):23259671211001131. doi: 10.1177/23259671211001131. PMID: 33997068; PMCID: PMC8076772.
Lievers WB, Goggins KA, Adamic P. Epidemiology of Foot Injuries Using National Collegiate Athletic Association Data From the 2009-2010 Through 2014-2015 Seasons. J Athl Train. 2020 Feb;55(2):181-187. doi: 10.4085/1062-6050-560-18. Epub 2020 Jan 2. PMID: 31895592; PMCID: PMC7017902.
