Kolano skoczka to uraz przeciążeniowy mechanizmu prostownika stawu kolanowego, który wynika z powtarzających się naprężeń mechanicznych. Takie naprężenia mają miejsce podczas zajęć sportowych, które wymagają skakania, lądowania, przyspieszania, zwalniania i hamowania.  Na czym polega leczenie kolana skoczka i jak mu zapobiegać?

Spis treści:

1. Jak powstaje uraz nazywany kolanem skoczka?
2. Jak przebiega leczenie kolana skoczka?
   • Kolano skoczka – metody leczenia nieoperacyjnego
     • Alternatywne metody leczenia kolana skoczka
   • Kolano skoczka – leczenie operacyjne
3. Tendinopatia rzepki – zapobieganie i badania przesiewowe
4. Kolano skoczka – leczenie i profilaktyka. Wnioski

Jak powstaje uraz nazywany kolanem skoczka? 

Do mikronaderwania więzadeł mięśni stawu kolanowego dochodzi, gdy ciągle powtarzasz wymienione wcześniej ruchy podczas jednej sesji ćwiczeń lub gdy robisz za krótkie przerwy między sesjami.  

Jeśli często przeciążasz kolana w ten sposób, dochodzi do stopniowego osłabiania więzadeł, co ostatecznie prowadzi do kontuzji. Przy dużych obciążeniach powstają mikrourazy więzadła, które osłabiają jego właściwości mechaniczne. W miarę postępu degeneracji tkanek następuje przewlekła choroba więzadła – tendinopatia.   

Wczesne rozpoznanie i diagnoza kolana skoczka jest niezbędna, ponieważ choroba może postępować. Więcej na ten temat znajdziesz w artykule: Kolano skoczka – czynniki ryzyka, objawy i diagnostyka.

Jak przebiega leczenie kolana skoczka?

Leczenie tendinopatii rzepki może być nieoperacyjne i operacyjne. W pierwszej kolejności zaleca się leczenie zachowawcze.  

Kolano skoczka – metody leczenia nieoperacyjnego

Leczenie niechirurgiczne kolana skoczka obejmuje wiele metod. Przede wszystkim zaleca się:  

• względny odpoczynek zamiast unieruchomienia, aby uniknąć zaniku więzadeł i mięśni;  
• modyfikację aktywności i treningu sportowego, w tym odpowiednie rozgrzewki i fizjoterapia w celu zwiększenia elastyczności mięśnia czworogłowego i więzadła podkolanowego.  

Alternatywne metody leczenia kolana skoczka

• Krioterapia (w dużym uproszczeniu – leczenie bardzo niskimi temperaturami), zapewnia m.in. działanie przeciwbólowe.  Jednak odradza się jej stosowanie przed uprawianiem sportu ze względu na ryzyko ponownego urazu. Naukowcy (m.in. Bleakley) wykazali, że najskuteczniejsze jest przykładanie lodu na mokry ręcznik przez 10 minut. 
• NLPZ (niesteroidowe leki przeciwzapalne). Obecnie uważa się, że nie dają długoterminowych korzyści w leczeniu.  Zastrzyki z kortykosteroidów są przeciwwskazane ze względu na ryzyko zerwania więzadła rzepki.  
• Trening ekscentryczny, który może odgrywać kluczową rolę w rehabilitacji kolana skoczka. Z badań naukowych wynika, że daje on równie skuteczne wyniki jak leczenie chirurgiczne. Próbę treningu ekscentrycznego przez 12 tygodni zaleca się przed zaoferowaniem leczenia chirurgicznego.  
• Zmniejszenie intensywności wysiłku fizycznego. Podczas leczenia sportowcy muszą unikać takich czynności, jak nadmierne skakanie lub obciążanie kolana, co tylko pogarsza sytuację. Gdy ból zacznie ustępować, można powoli zwiększać intensywność terapii rehabilitacyjnej i treningów sportowych.  
• PTLE, czyli ćwiczenia progresywne obciążające więzadła. W jednym z badań klinicznych w ciągu 2 lat obserwacji pacjenci wykazali lepsze wyniki kliniczne przy stosowaniu PLTE w porównaniu z ćwiczeniami ekscentrycznymi. Jednakże powrót do sportu i satysfakcja pacjentów, choć były lepsze wśród pacjentów z grupy PTLE, nie osiągnęły istotnej różnicy statystycznej. Niedawno zaproponowano trzyetapowy protokół rehabilitacji, skupiający się na redukcji bólu, po której następuje stopniowe obciążenie. Trzy etapy obejmują:  1. Modulację kontroli bólu i obciążenia; 2. Ćwiczenia wzmacniające i progresję obciążenia; 3. Wzmocnienie funkcjonalne i powrót do sportu.
• Zastosowanie taśmy lub pasów podrzepkowych do zmniejszenia napięcia więzadła rzepki. W przeszłości wiązanie rzepki było szeroko stosowane, ale wyniki były kontrowersyjne; niektóre badania donoszą o słabych wynikach, a inne wskazują, że jest to skuteczne leczenie zachowawcze. 
• Zastrzyki osoczem bogatopłytkowym, które są skuteczną metodą leczenia przewlekłego kolana skoczka. Zastrzyki pod kontrolą USG umożliwiają infiltrację więzadła z dużą dokładnością. Zabieg ten stymuluje gojenie tkanek miękkich oraz poprawia gojenie i przebudowę więzadeł. Badania sugerują, że wielokrotne wstrzyknięcia PRP mogą być najlepszą opcją dla pacjentów z ciężkimi objawami lub gdy inne metody leczenia zachowawczego nie są w stanie złagodzić przewlekłej tendinopatii rzepki.  Infiltracja PRP jest mniej inwazyjna niż leczenie operacyjne, dlatego należy to rozważyć przed podejściem operacyjnym. Badania wskazały również, że wielokrotne zastrzyki PRP u pacjentów z kolanem skoczka powodowały statystycznie istotną poprawę pod koniec terapii i po 6 miesiącach obserwacji, przy czym większość pacjentów była usatysfakcjonowana i mogła powrócić do poprzedniego poziomu aktywności sportowej. Według niedawnego badania stwierdzono, że infiltracje PRP w dają lepsze wyniki w krótkim okresie, w połączeniu z programem ćwiczeń trwającym co najmniej 6 tygodni. 

Biorąc pod uwagę oporność na wiele początkowych terapii, pojawiły się nowe metody. Należą do nich: suche igłowanie, zastrzyki obliteracyjne, terapia osoczem bogatopłytkowym (PRP), terapia pozaustrojową falą uderzeniową, zastrzyki z aprotyniny i termoterapia hipertermiczna.  

Kolano skoczka – leczenie operacyjne

Wielu sportowców pozytywnie reaguje na leczenie nieoperacyjne. Część z nich będzie jednak wymagać leczenia operacyjnego, jeżeli leczenie zachowawcze okaże się nieskuteczne. Chociaż nie ma złotego standardu postępowania w przypadku tendinopatii rzepki, niektórzy autorzy wykazali, że operację bierze się pod uwagę, jeśli u sportowców nie następuje poprawa po 6 miesiącach leczenia zachowawczego.  

Wskazuje się, że jako opcje leczenia chirurgicznego można zastosować artroskopię i operację otwartą. Kolejno następuje ponowne przymocowanie więzadła za pomocą szwów lub kotwic, jak wskazano. Aktualnie artroskopia stawu kolanowego zyskała na popularności w celu oczyszczenia i uwolnienia tkanek. Opisywano, że zabieg artroskopowy przeprowadza się przez bezpośredni dolny portal rzepki.   

Większość przypadków tendinopatii rzepki ustępuje po leczeniu nieoperacyjnym.  

Na uwadze jednak mieć należy, że proces powrotu do uprawiania sportu jest powolny i często zależy od różnych czynników, począwszy od nasilenia bólu, stopnia dysfunkcji, uprawianego sportu, jakości rehabilitacji, poziomu wyników sportowca oraz obecności czynników wewnętrznych i zewnętrznych.   

Tendinopatia rzepki może powodować długotrwałe objawy, które często prowadzą do wcześniejszej emerytury sportowca.   

Tendinopatia rzepki – zapobieganie i badania przesiewowe 

Stosowanie metod zapobiegawczych jest konieczne ze względu na trwałość tej choroby, szczególnie u sportowców wyczynowych, którzy czasami kończą karierę po długim i nieudanym leczeniu kolana skoczka.  

Metody zapobiegania powstaniu tendinopatii rzepki nie są dobrze opisane w literaturze. Obecnie nie ma wystarczających dowodów na interwencje zapobiegawcze specyficzne dla tendinopatii rzepki. Niemniej jednak trening równowagi i propriocepcji uznaje się za metody stosowane w zapobieganiu tendinopatii rzepki w sporcie.  

Długoterminowy trening równowagi może być stosowany w profilaktyce. Wskazuje się, że przy treningu równowagi specyficznym dla piłki nożnej (równoważenie ochronne) można zmniejszyć częstości występowania tendinopatii więzadła rzepki w zależności od czasu trwania treningu (zależność dawka-efekt).   

Nie zaleca się natomiast stosowania w sezonie profilaktycznych protokołów ćwiczeń ekscentrycznych u bezobjawowych piłkarzy, u których występują patologiczne badania obrazowe.  Do najczęściej stosowanych środków należą: trening stabilności tułowia, ortezy stóp, wkładki (amortyzujące) i hormonalne terapie zastępcze dla kobiet po menopauzie.    

Ultrasonografia bezobjawowych więzadeł może być przydatna do ustalenia, czy u danego sportowca może potencjalnie rozwinąć się tendinopatia więzadła rzepki.  W wynikach jednego z badań naukowych od początku obserwowano zmiany strukturalne w ponad połowie więzadeł, u których później wystąpiły objawy tendinopatii więzadła rzepki oraz w 83% więzadeł w momencie rozpoznania.  

Kolano skoczka – leczenie i profilaktyka. Wnioski

Tendinopatia rzepki (PT), pomimo swojej częstotliwości i znaczenia klinicznego, pozostaje prawdziwym wyzwaniem dla każdego lekarza sportowego, głównie ze względu na jej trwałość.  Jako sportowiec lub trener musisz wiedzieć, że leczenie tendinopatii rzepki może być procesem powolnym i czasami frustrującym.  

Przekonania sportowca na temat bólu i patologii mogą wpływać na rozwój i leczenie niereagujących tendinopatii. U sportowców, którym powiedziano, że mają osłabione więzadła, a co za tym idzie zwiększone ryzyko zerwania, mogą rozwinąć się zachowania polegające na unikaniu strachu. To może wiązać się z gorszymi wynikami funkcjonalnymi u osób cierpiących na tendinopatię kończyn dolnych.  

Leczenie nieoperacyjne najczęściej powinno być pierwszym wyborem, gdy lekarz zdiagnozuje u Ciebie kolano skoczka. Leczenie zachowawcze obejmuje ćwiczenia ekscentryczne i zastrzyki PRP – przy czym PLTE również daje obiecujące wyniki. Łączenie metod nieoperacyjnych wydaje się mieć pozytywny wpływ na terapię urazu.  

Warto mieć międzybranżowy zespół specjalistów (w tym lekarzy, trenerów, fizjoterapeutów, biomechaników sportowych i psychologów sportu itd.) do pomocy w powrocie do sportu. Dzięki temu osiągniesz lepsze wyniki leczenia. 

Piśmiennictwo

1. Theodorou A, Komnos G, Hantes M. „Patellar tendinopathy: an overview of prevalence, risk factors, screening, diagnosis, treatment and prevention” Arch Orthop Trauma Surg. 2023 Nov;143(11):6695-6705. doi: 10.1007/s00402-023-04998-5. Epub 2023 Aug 4. PMID: 37542006; PMCID: PMC10541843. 
2. Santana JA, Mabrouk A, Sherman AL. Jumpers Knee. 2023 Apr 22. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan–. PMID: 30422564. 
3. Schwartz A, Watson JN, Hutchinson MR. „Patellar Tendinopathy. Sports Health” 2015 Sep-Oct;7(5):415-20. doi: 10.1177/1941738114568775. Epub 2015 Jan 23. PMID: 26502416; PMCID: PMC4547110.