Gamma-glutamylotransferaza (GGTP), jest enzymem biorącym udział w metabolizmie glutationu. Występuje w większości tkanek jako enzym związany z błonami komórkowymi, m.in. w kanalikach nerkowych, drogach żółciowych wątroby, w mózgu, trzustce, gruczole krokowym, a także w jelitach. Jednak jego głównym źródłem we krwi jest wątroba. Wykorzystywany jest jako wskaźnik uszkodzenia wątroby i dróg żółciowych, ale nie tylko.
Spis treści:
- Jaką rolę odgrywa gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) w organizmie?
- Jakie jest znaczenie gamma-glutamylotransferazy (GGT) u sportowców?
Jaką rolę odgrywa gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP) w organizmie?
Gamma-glutamylotranspeptydaza jest wskaźnikiem wykorzystywanym w diagnostyce uszkodzenia wątroby i dróg żółciowych, a także określeniu nadmiernego spożycia alkoholu.
Oznaczenie aktywności gamma-glutamylotranspeptydazy należy do najczulszych testów wątrobowych. Nawet niewielkie nieprawidłowości dotyczące wątroby powodują zwiększenie stężenia GGTP.
Jej stężenie wzrasta w surowicy, m.in. w przypadkach:
- stłuszczenia wątroby (alkohol, otyłość, nadużywania leków),
- marskość wątroby (zwłóknienie wątroby),
- uszkodzenia wątroby (alkohol),
- stanu zapalnego dróg żółciowych i pęcherzyka żółciowego,
- cholestazy (zatrzymanie odpływu żółci).
Jednocześnie należy dodać, iż GGTP nie jest wystarczająco swoisty, aby tylko na podstawie oznaczenia jego aktywności we krwi stwierdzić chorobę wątroby. Podwyższoną aktywność GGTP obserwuje się także w zaburzeniach niezwiązanych z wątrobą, np. w chorobach układu krążenia. Dlatego zazwyczaj jest wskaźnikiem oznaczanym z innymi enzymami wątrobowymi, np. ALT, AST.
Ponadto aktywność GGTP w surowicy jest uznawana za marker stresu oksydacyjnego. GGTP bierze udział w degradacji krążącego glutationu (GSH) – najsilniejszego przeciwutleniacza w organizmie – co umożliwia przyswojenie i ponowne wykorzystanie aminokwasów (głównie cysteiny) do syntezy glutationu. Zatem GGTP odgrywa ważną rolę w obronie komórkowej przed czynnikami utleniającymi.
Pośrednią metodą oszacowania zapotrzebowania organizmu na GSH może być oznaczania we krwi aktywności GGTP. Jego podwyższony poziom we krwi może wskazywać na zwiększone zapotrzebowanie na glutation w stanach nasilonego stresu oksydacyjnego, stanu zapalnego czy zwiększonej ekspozycji na toksyczne substancje obce.
Jakie jest znaczenie gamma-glutamylotransferazy (GGT) u sportowców?
Zainteresowanie GGT w odniesieniu do osób aktywnych fizycznie wiąże się z jej udziałem w syntezie i degradacji białek, a także ochronie organizmu przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, substancji toksycznych i alkoholu.
Podczas wysiłku fizycznego zwiększa się produkcja wolnych rodników i wzrasta stres oksydacyjny. Podwyższony poziom przeciwutleniaczy, w tym glutationu, pomaga skrócić czas regeneracji po wysiłku, zmniejszyć zmęczenie i obolałość mięśni, a także pozytywnie wpływać na odporność organizmu.
Zatem zastosowanie GGT jako markera stresu oksydacyjnego pomaga uniknąć negatywnych efektów przetrenowania i poprawić osiągnięcia sportowe. Prawidłowe wartości GGT zależą od płci, stanu fizjologicznego i mogą się różnić w zależności od laboratorium czy wybranej metody oznaczenia.
Piśmiennictwo:
- Kunutsor S.K. Gamma-glutamyltransferase-friend or foe within? Liver Int, 2016, 36(12), 1723-1734,
- Ikeda Y., Fujii J. The Emerging Roles of γ-Glutamyl Peptides Produced by γ-Glutamyltransferase and the Glutathione Synthesis System. Cells, 2023, 12(24), 2831
- Cięszczyk P. (red). Biochemia Sportowa. Wyd. PZWL, 2023.
