Urazy stóp to częste dolegliwości związane z uprawianiem sportu, które mogą mieć szkodliwy wpływ na poszczególnych sportowców i sukcesy ich drużyn. Bieganie, skakanie, zmiana kierunku, odepchnięcie i kopanie to podstawowe czynności, których wymaga osiąganie dobrych wyników sportowych. Aby je wykonać, sportowiec potrzebuje zdrowych, funkcjonalnych stóp. Niestety, złożona anatomia i biomechanika stopy sprawiają, że ta część ciała jest narażona na powstawanie wielu urazów. Badania wskazują, że stopa jest przyczyną aż do 20% wszystkich kontuzji, w zależności od sportu, poziomu zawodów i metod badań.
Spis treści
- Najczęstsze urazy stopy u sportowców
- Uraz a kontuzja stopy – jaka jest różnica?
- Sportowcy jakich dyscyplin są szczególnie narażeni na urazy stopy?
- Częste urazy i kontuzje stóp u sportowców – podsumowanie
Najczęstsze urazy stopy u sportowców
Oczywiście tak szeroka kategoria jak „urazy i kontuzje stopy” przesłania znaczne różnice występujące przy poszczególnych urazach, chociażby pod względem częstotliwości i ciężkości (na przykład stłuczenie stopy lub palca nie jest równoznaczne ze złamaniem kości piętowej ani pod względem częstotliwości, ani ciężkości).
Dlatego w niniejszym artykule przeczytasz o tym, jakie urazy stopy występują najczęściej, które z nich są uważane za najbardziej poważne oraz o tym, zawodnicy jakich dyscyplin sportowych są na nie szczególnie narażeni. Zdobycie takiej wiedzy przez sportowca jest szczególnie ważne, aby zachować czujność i podjąć kroki zapobiegające wystąpieniu urazu lub mające na celu jego możliwie szybkiemu zdiagnozowaniu i wyleczeniu.
Do przeczytania artykułu zapraszam również pracowników służby zdrowia, zwłaszcza tych, mających do czynienia ze sportowcami i dążących do maksymalizacji kariery każdego sportowca poprzez strategie zapobiegawcze, odpowiednie leczenie i rehabilitację. Ze względu na różne wymagania fizyczne i zasoby dostępne na różnych poziomach gry, ważne jest zrozumienie, jakie czynniki powodują lub sprzyjają powstaniu urazów stóp u zawodników na każdym poziomie i przełożenie tej wiedzy na metody zapobiegawcze i lecznicze.
Uraz a kontuzja stopy – jaka jest różnica?
Uraz – jest to uszkodzenie tkanek lub narządów wskutek miejscowego lub ogólnego działania jakiegoś czynnika zewnętrznego m.in. czynników mechanicznych czy termicznych skutkujące powstaniem w obrębie komórek, tkanek czy narządów uszkodzeń – kontuzji.
Innymi słowy, kontuzja to skutek urazu. Kontuzje stopy mogą być lekkie lub ciężkie w zależności od rozległości i charakteru uszkodzeń.
Lekkie charakteryzują się krótkotrwałym unieruchomieniem lub wyłączeniem z aktywności, przemijają po kilku dniach. W procesie zdrowienia stosowane są takie metody jak:
- unikanie przeciążenia uszkodzonej kończyny lub części ciała przez jakiś czas, dopóki ból i dolegliwości nie znikną,
- rozciąganie,
- gorące kąpiele,
- sauna,
- masaże,
- smarowanie maściami rozgrzewającymi i przeciwobrzękowymi.
Do lekkich kontuzji stopy zalicza się na przykład: wzmożone napięcie mięśni, stłuczenia oraz lekkie stany zapalne.
Z kolei w wyniku kontuzji ciężkich osoba poddana urazowi najczęściej jest wyłączona z uprawiania aktywności w danej dziedzinie na długi czas. Leczenie wymaga szczegółowej konsultacji lekarskiej oraz przeważnie zaprzestania uprawiania danej dyscypliny do czasu powrotu do zdrowia (decyzje co do powrotu do treningów każdorazowo powinien podjąć lekarz po konsultacji z trenerem).
Sportowcy jakich dyscyplin są szczególnie narażeni na urazy stopy?
Ponieważ poszczególne sporty kładą nacisk na określone zadania i czynności, które mają odmienny wpływ na stopę i jej biomechanikę, zauważono różnice międzysportowe zarówno pod względem ogólnego wskaźnika, jak i dominujących urazów stopy.
Najwyższy odsetek urazów stóp występuje w przypadku następujących dyscyplin:
- biegi przełajowe (ok. 14 %),
- lekkoatletyka (około 11 %),
- piłka nożna,
- koszykówka,
- gimnastyka (gimnastyka kobiet charakteryzowała się zarówno bardzo wysokim odsetkiem (11,9%), jak i najwyższym wskaźnikiem urazów stóp wśród dyscyplin sportowych uwzględnionych w większości badań naukowych. Zsiadanie jest uznawane za główną przyczynę kontuzji w gimnastyce, co prawdopodobnie wyjaśnia wysoki wskaźnik urazów stopy i kostki)
- bieganie na świeżym powietrzu.
Częste urazy i kontuzje stóp u sportowców – podsumowanie
Wskaźniki urazów stóp różnią się w zależności od dyscypliny sportowej, przy czym najwyższy odsetek dotyczy gimnastyki, biegów przełajowych, lekkoatletyki oraz męskiej i żeńskiej piłki nożnej. U sportowców przełajowych i lekkoatletycznych odsetek urazów stóp jest najwyższy w porównaniu z innymi obszarami anatomicznymi.
Na rodzaj, częstość i powagę urazów mają wpływ takie czynniki, jak czynności charakterystyczne dla danej dyscypliny, ale również miejsce treningów, powierzchnia treningowa, czy jest to sport indywidualny czy drużynowy, wykorzystywany sprzęt, obuwie itd.
Zapraszam do przeczytania kolejnej części artykułu, w której dowiesz się o tym, jakie urazy występują najczęściej oraz jakie mechanizmy wpływają na ich powstanie (kontaktowe i bezkontaktowe): Najczęstsze urazy i kontuzje stopy u sportowców
Piśmiennictwo
Chan JJ, Geller JS, Chen KK, Huang HH, Huntley SR, Vulcano E, Aiyer A. Epidemiology of Severe Foot Injuries in US Collegiate Athletes. Orthop J Sports Med. 2021 Apr 23;9(4):23259671211001131. doi: 10.1177/23259671211001131. PMID: 33997068; PMCID: PMC8076772.
Lievers WB, Goggins KA, Adamic P. Epidemiology of Foot Injuries Using National Collegiate Athletic Association Data From the 2009-2010 Through 2014-2015 Seasons. J Athl Train. 2020 Feb;55(2):181-187. doi: 10.4085/1062-6050-560-18. Epub 2020 Jan 2. PMID: 31895592; PMCID: PMC7017902.
Lewandowska Anna, Ratuszek-Sadowska Dorota, Hoffman Jarosław, Hoffman Anetta, Kuczma Monika, Landowski Leszek, Hagner Wojciech. Risk factors and most common traumatic injuries in people who practice long-distance running. Journal of Education, Health and Sport. 2017;7(8):855-877. eISSN 2391-8306. DOI http://dx.doi.org/10.5281/zenodo.893517 http://ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/view/4835
