Ruch ciała człowieka jest możliwy dzięki współdziałaniu struktur mięśniowych oraz elementów budujących stawy. Nieocenioną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu narządu ruchu odgrywają stawy, których funkcjonalność jest zachowana dzięki otaczającym je torebkom. Ich naderwania stanowią jedną z najczęstszych przyczyn urazów. Przeczytaj poniższy tekst i sprawdź, co warto wiedzieć na temat uszkodzeń tego typu!
Spis treści
- Co to jest torebka stawowa i gdzie się znajduje?
- Rodzaje uszkodzeń torebki stawowej i ich przyczyny
- Pęknięta lub zerwana torebka stawowa – objawy
- Pęknięta lub zerwana torebka stawowa – diagnostyka
- Uszkodzenia torebki stawowej – leczenie
- Czy torebka stawowa się regeneruje?
Co to jest torebka stawowa i gdzie się znajduje?
Torebka stawowa to struktura łącznotkankowa, która zbudowana jest z dwóch warstw. Warstwę zewnętrzną stanowią wytrzymałe i elastyczne włókna kolagenowe, tworzące pewnego rodzaju kapsułę oplatającą staw. Jej funkcją jest utrzymywanie we właściwym położeniu elementów zlokalizowanych wewnątrz. Torebkę od środka wyściela natomiast błona maziowa – warstwa wydzielająca maź, czyli płyn redukujący siły ścierające w stawie i absorbujący przeciążenia.
W organizmie człowieka wyróżnia się dwa typy połączeń kostnych – ścisłe (nieruchome) oraz wolne (ruchome). Torebki stawowe są obecne w każdym stawie, tworząc wraz z jamą stawową oraz powierzchniami stawowymi główne elementy składowe tej struktury. Z tego powodu można je spotkać wszędzie tam, gdzie zachodzi ruch o znacznym zakresie – m.in. w stawach biodrowych, kolanowych, łokciowych, międzypaliczkowych oraz skokowych górnych.
Rodzaje uszkodzeń torebki stawowej i ich przyczyny
Znaczna ruchomość stawów sprawia, że struktury te są podatne na urazy. Dotyczy to również torebek stawowych, które w zależności od stopnia uszkodzenia mogą ulec naciągnięciu, pęknięciu lub zerwaniu.
Naciągnięta torebka stawowa
Najłagodniejszym typem uszkodzenia torebki stawowej jest jej naciągnięcie, które często nazywane jest także nadwyrężeniem. Stan ten spowodowany jest z reguły lekkim urazem, w trakcie którego doszło do przekroczenia fizjologicznego zakresu ruchu w stawie. Uszkodzenie to nie skutkuje jednak przerwaniem ciągłości włókien kolagenowych, dlatego dolegliwości bólowe i obrzęk charakteryzują się najczęściej niewielkim stopniem nasilenia.
Pęknięta torebka stawowa
Poważniejszy rodzaj urazu dotyczy pęknięcia torebki stawowej. Dochodzi wtedy do rozerwania fragmentu warstwy kolagenowej, a w niektórych przypadkach także i uszkodzenia wewnętrznej błony maziowej. Sama struktura torebki zazwyczaj nie ulega jednak większemu zaburzeniu w ujęciu globalnym. Pęknięciom torebki stawowej z reguły towarzyszą takie objawy kliniczne, jak obrzęk, zaczerwienienie, podskórne wynaczynienie krwi oraz ból o umiarkowanym stopniu nasilenia.
Zerwana lub naderwana torebka stawowa
Pełne uszkodzenie torebki stawowej nazywane jest naderwaniem lub zerwaniem – zaburzona zostaje wówczas znacząca część struktury przestrzennej tego elementu. Stan ten występuje często w kombinacji z urazami pozostałych elementów stawowych, np. łąkotek, więzadeł, ścięgien lub chrząstki.
Warto jednak pamiętać o tym, że naderwanie torebki stawowej nie zawsze wiąże się z powtarzalnym zakresem uszkodzeń tkankowych – aspekt ten jest zależny m.in. od lokalizacji oraz mechanizmu samego urazu. Z tego powodu w celu potwierdzenia naruszenia ciągłości tkanek miękkich wykonuje się z reguły obrazowanie dodatkowe, np. USG lub rezonans magnetyczny.
Pęknięta lub zerwana torebka stawowa – objawy
Pełne uszkodzenie torebki stawowej związane jest z pojawieniem się objawów klinicznych, takich jak np.:
- ból o nagłym, intensywnym początku,
- ograniczenie ruchomości,
- powiększenie obrysu stawu okolicy urazowej,
- zaczerwienienie i ocieplenie skóry,
- krwiak podskórny,
- tkliwość na dotyk,
- uczucie niestabilności oraz „uciekania” stawu.
W fazie ostrej urazu ból charakteryzuje się dużym nasileniem, a jego poziom wzrasta pod wpływem ruchu. Samo uszkodzenie torebki stawowej nie powinno jednak wpływać na pojawienie się trwałego uszkodzenia w obrębie stawu, co ma miejsce np. w przebiegu zwichnięć.
Pęknięta lub zerwana torebka stawowa – diagnostyka
Podstawą różnicowania stopnia nasilenia uszkodzeń torebek stawowych jest wywiad, badanie fizykalne oraz ocena wizualna. Standardową procedurą, jaka jest wykonywana w przebiegu większości urazów stawowych, jest RTG. Badanie rentgenowskie pozwala bowiem wykluczyć obecność złamania kostnego, np. w przypadku skręceń stawu skokowego górnego.
Istotne znaczenie ma również poznanie mechanizmu urazu i stopnia nasilenia dolegliwości bólowych, a także zbadanie ruchomości stawowej. Dokładniejszą ocenę rozległości uszkodzenia tkanek miękkich umożliwia natomiast badanie ultrasonograficzne (USG) oraz rezonans magnetyczny (MRI).
Uszkodzenia torebki stawowej – leczenie
Większość uszkodzeń pierwszego i drugiego stopnia nie wymaga stosowania leczenia inwazyjnego. Zabiegi operacyjne, takie jak szycie torebki stawowej oraz łąkotki, a także rekonstrukcja więzadeł, są wykonywane wyłącznie w przypadku poważniejszych urazów. Naciągnięcia i pęknięcia poddawane są natomiast leczeniu zachowawczemu, które obejmuje:
- unieruchomienie i odciążenie stawu,
- kompresję, służącą przeciwdziałaniu narastającemu obrzękowi limfatycznemu,
- schłodzenie miejsca urazowego,
- elewację stawu powyżej poziom serca (w przypadku uszkodzeń w obrębie kończyn),
- doraźne stosowanie leków przeciwzapalnych, przeciwbólowych oraz przeciwzakrzepowych.
W zależności od lokalizacji i stopnia uszkodzenia niezbędne może okazać się również wykonanie morfologii krwi (w celu oznaczenia markerów stanu zapalnego, np. kinazy kreatynowej) oraz wdrożenie zabiegów rehabilitacyjnych. W każdym przypadku decyzję o stosowanych metodach leczenia powinien podejmować lekarz prowadzący.
Czy torebka stawowa się regeneruje?
Torebka stawowa, podobnie jak większość tkanek miękkich, posiada zdolność regeneracji. To właśnie z tego powodu postępowanie w przypadkach uszkodzeń warstwy włóknistej pierwszego i drugiego stopnia oparte jest z reguły na metodach zachowawczych. Masywne zerwania, przebiegające wraz z urazami okolicznych tkanek, mogą jednak wymagać interwencji chirurgicznych ze względu na szeroki zakres uszkodzenia.
Każdy przypadek naciągnięcia, pęknięcia lub naderwania torebki stawowej wymaga indywidualnego podejścia do leczenia. Z tego powodu przed podjęciem konkretnych działań terapeutycznych zadbaj o odpowiednią diagnostykę, obejmującą wykonanie niezbędnych badań obrazowych i laboratoryjnych, a także skorzystaj z konsultacji lekarskiej. Tylko znajomość charakteru uszkodzenia umożliwia bowiem wdrożenie metody leczenia, która będzie nie tylko odpowiednio ukierunkowana na problem, lecz także i skuteczna!
Opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Piśmiennictwo
- Kruczyński J, Bakoń B, Wydawnictwo Naukowe PWN. Wiktora Degi ortopedia i rehabilitacja. 2023.
- Ralphs JR, Benjamin M. The joint capsule: structure, composition, ageing and disease. Journal of Anatomy [Internet]. 1994 Jun 1;184 ( Pt 3):503–9.
- Ivins D. Acute ankle sprain: an update. American Family Physician [Internet]. 2006 Nov 15;74(10):1714–20.
