Skręcenie stawu skokowego jest potocznie nazywane skręceniem kostki. Sprawdź, na czym polega ten uraz i jakie są metody leczenia.
Spis treści:
- Stopa i staw skokowy – anatomia i biomechanika
- Skręcenie stawu skokowego – mechanizmy urazu
- Diagnostyka skręcenia stawu skokowego
- Stopnie skręcenia stawu skokowego i ich różnicowanie
Stopa i staw skokowy – anatomia i biomechanika
Stopa, część anatomiczna ciała zlokalizowana w kończynie dolnej, znajduje się tuż pod kostką boczną i przyśrodkową. W tradycyjnym podziale można wyróżnić trzy główne części stopy: przodostopie, śródstopie i tyłostopie.
Dzięki połączeniu kości stopy za pomocą stawów oraz stabilizacji ich przez ponad sto ścięgien, więzadeł i mięśni, stopa jest wielofunkcyjna i niezbędna do utrzymania wyprostowanej postawy oraz dwunożności.
Podstawowymi funkcjami stopy są:
- umożliwianie sprawnego poruszania się,
- przenoszenie masy ciała,
- zapewnianie stabilności niezależnie od rodzaju podłoża,
- przekazywanie dużych i zmiennych obciążeń w celu ochrony stawów znajdujących się wyżej.
Z kolei staw skokowy to złożona struktura, która łączy staw skokowy górny z dolnym. Staw skokowy górny, nazywany także stawem skokowo-goleniowym lub potocznie „kostką”, składa się z końca dalszego kości piszczelowej i strzałkowej oraz z bloczka kości skokowej.
W stawie skokowym górnym znajduje się sześć więzadeł – trzy odchodzą zarówno od kostki bocznej, jak i przyśrodkowej. Więzadła odchodzące od kostki przyśrodkowej tworzą więzadło trójgraniaste, znane również jako więzadło przyśrodkowe, które ma strukturę przypominającą trójkąt. Więzadła wychodzące od kostki bocznej to więzadło przednie skokowo-strzałkowe, więzadło tylne skokowo-strzałkowe oraz więzadło piętowo-strzałkowe.
Staw skokowy dolny, znany również jako staw skokowo-piętowo-łódkowy, składa się z dwóch odrębnych stawów, które są oddzielone przez więzadło skokowo-piętowe. Te dwa oddzielne stawy to staw skokowy tylny oraz staw skokowy przedni.
Skręcenie stawu skokowego – mechanizmy urazu
Obrażenia w okolicach stawu skokowo-goleniowego są powszechnie nazywane skręceniem stawu skokowego. Najczęstszy jest mechanizm supinacyjny, w którym stopa znajduje się w pozycji odwróconej i zgięciu podeszwowym, co stanowi około 85% przypadków.
W praktyce sportowej podobna pozycja stawu może wystąpić podczas niefortunnego upadku na stopę przeciwnika lub nagłej zmiany kierunku. W wyniku tego rodzaju urazu ulegają uszkodzeniu boczne struktury stawu skokowo-goleniowego, takie jak:
- więzadło przednie skokowo-strzałkowe,
- więzadło piszczelowo-strzałkowe,
- więzadło piętowo-strzałkowe.
Jeśli nadmierne obciążenie skupi się na wewnętrznej krawędzi stopy, to występuje mechanizm pronacyjnego skręcenia. W takiej sytuacji więzadła piszczelowo-piętowe, piszczelowo-skokowe oraz trójgraniaste są najbardziej narażone na uszkodzenie. Szacuje się, że przypadki skręcenia pronacyjnego stanowią jedynie około 5% wszystkich urazów stawu skokowego.
Do najbardziej opornych na gojenie się urazów skrętnych stawu skokowego zalicza się uszkodzenie więzozrostu piszczelowo-strzałkowego, często określane jako wysokie skręcenie stawu skokowego.
Przeważnie takie urazy wynikają z zewnętrznej rotacji stopy lub rotacji wewnętrznej kości piszczelowej podczas odwrócenia stopy. W wyniku tego ból lokalizuje się głównie w przednio-bocznej części stawu skokowego.
Diagnostyka skręcenia stawu skokowego
Aby zdiagnozować skręcenie stawu skokowego, należy przejść kilka etapów badań.
Badanie podmiotowe
Rozmowa z pacjentem na temat urazu stanowi kluczowy etap procesu diagnostycznego. Szczególnie istotne jest dokładne ustalenie okoliczności związanych z urazem stawu skokowo-goleniowego.
Podczas wywiadu należy zwrócić uwagę na sposób, w jaki doszło do urazu (jakie były pozycje poszczególnych zaangażowanych części ciała), kiedy pojawił się obrzęk lub ograniczenie zakresu ruchomości.
Istotne jest również ustalenie czasu, jaki upłynął od momentu urazu oraz czy wcześniej występowały podobne urazy.
Badanie przedmiotowe
Poprawne przeprowadzenie diagnozy, niezależnie od mechanizmu urazu stawu skokowo-goleniowego, obejmuje ocenę takich czynników jak obecność obrzęku, wybroczyn, punktów tkliwych oraz siły mięśniowej, jak również zakresu dostępnej ruchomości.
Podczas badania istotne jest także przeprowadzenie serii testów funkcjonalnych, które pomagają wykluczyć uszkodzenia poszczególnych więzadeł lub więzozrostu piszczelowo-strzałkowego poprzez sprawdzenie ich ciągłości i elastyczności.
Ważną kwestią przy przeprowadzaniu testów jest czas, który upłynął od momentu urazu. Najlepsze wyniki diagnostyczne można uzyskać zaraz po wystąpieniu urazu, przed wystąpieniem obrzęku lub po 3-7 dniach, gdy obrzęk zaczyna ustępować. Warto także wziąć pod uwagę, że w pierwszych dniach po urazie może występować silny ból, który zwiększa napięcie tkanek i może obniżyć czułość badania.
Diagnostyka obrazowa
Diagnostyka obrazowa, jako część dodatkowych badań, stanowi kolejny krok w procesie diagnozowania bezpośrednio po badaniu podmiotowym i przedmiotowym. Dlatego jedną z najczęściej wykorzystywanych metod wnikania w głąb struktur jest badanie rentgenowskie (RTG). Niemniej często wykonuje się je pochopnie, gdyż jedynie około 15% zleconych badań rentgenowskich ujawnia klinicznie zauważalne złamania.
Innym popularnym badaniem dodatkowym jest badanie ultrasonograficzne, które odgrywa istotną rolę w ocenie uszkodzeń tkanek miękkich, zwłaszcza więzadeł, torebki stawowej i przyczepów mięśni. Choć to stosunkowo tanie i powszechnie dostępne badanie, wymaga znacznego doświadczenia do wiarygodnej diagnozy struktur.
Natomiast bardziej szczegółową, ale także droższą opcją diagnostyczną, są: tomografia komputerowa oraz rezonans magnetyczny, pozwalające na trójwymiarową projekcję badanej struktury anatomicznej. Ze względu na ograniczoną dostępność i wysokie koszty, tego rodzaju badania są głównie zarezerwowane dla profesjonalnych sportowców i przypadków wymagających interwencji chirurgicznej.
Stopnie skręcenia stawu skokowego i ich różnicowanie
Algorytm rehabilitacji będzie zależał od stopnia skręcenia stawu oraz towarzyszących mu objawów. W klasycznym podziale wyróżnia się trzy stopnie skręcenia:
- Skręcenie I stopnia cechuje się umiarkowaną bolesnością i lekkim obrzękiem, bez widocznych uszkodzeń więzadeł ani niestabilności. Pacjent może nie odczuwać żadnych istotnych ograniczeń funkcjonalnych lub występują one w niewielkim stopniu, niezbyt utrudniając codzienne obciążanie kontuzjowanej kończyny.
- Skręcenie II stopnia często wiąże się z częściowym uszkodzeniem więzadeł, umiarkowanymi objawami niestabilności, umiarkowanym lub znacznym bólem i obrzękiem, widocznymi siniakami oraz ograniczoną ruchomością. Pacjent może chodzić, ale towarzyszy temu znaczny dyskomfort.
- Skręcenie III stopnia to najbardziej zaawansowany stan, charakteryzujący się całkowitym przerwaniem więzadeł, widoczną niestabilnością, rozległymi siniakami podskórnymi, znacznym obrzękiem oraz silnym bólem uniemożliwiającym normalne chodzenie na dłuższe dystanse. Ruchomość w stawie jest znacznie ograniczona.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o leczeniu i profilaktyce skręcenia stawu skokowego, przeczytaj: Skręcenie stawu skokowego – leczenie i profilaktyka.
Piśmiennictwo
- Bochenek i M. Reicher, Anatomia człowieka. Tom 1, t. 1. PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2010.
- S. Kelikian, S. K. Sarrafian, i S. K. Sarrafian, Red., Sarrafian’s anatomy of the foot and ankle: descriptive, topographical, functional, Third Edition. Philadelphia: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins, 2011.
- P. A. Houglum, D. Bertoti, i S. Brunnstrom, Brunnstrom’s clinical kinesiology, 6th ed. Philadelphia: F.A. Davis, 2012.
- T. E. Andersen, T. W. Floerenes, A. Arnason, i R. Bahr, „Video analysis of the mechanisms for ankle injuries in football”, Am. J. Sports Med., t. 32, nr 1 Suppl, s. 69S-79S, 2004, doi: 10.1177/0363546503262023.
- P. Brzezińska i J. Mieszkowski, „Kompleksowe postępowanie fizjoterapeutyczne w skręceniu stawu skokowego”, J. Educ. Health Sport, 2015.
- F. Halabchi i M. Hassabi, „Acute ankle sprain in athletes: Clinical aspects and algorithmic approach”, World J. Orthop., t. 11, nr 12, s. 534–558, grudz. 2020, doi: 10.5312/wjo.v11.i12.534.
- G. Vuurberg i in., „Diagnosis, treatment and prevention of ankle sprains: update of an evidence-based clinical guideline”, Br. J. Sports Med., t. 52, nr 15, s. 956, sie. 2018, doi: 10.1136/bjsports-2017-098106.
- U. Kaźmierczak, S. Kwiatkowski, A. Radzimińska, K. Strojek, M. Weber-Rajek, i W. Zukow, „Diagnozowanie Skręcenia Stawu Skokowego = Diagnosis Of Ankle Sprain”, grudz. 2016, doi: 10.5281/ZENODO.206008.
- S. C. Brooks, B. T. Potter, i J. B. Rainey, „Inversion injuries of the ankle: clinical assessment and radiographic review”, Br. Med. J. Clin. Res. Ed, t. 282, nr 6264, s. 607–608, luty 1981, doi: 10.1136/bmj.282.6264.607.
- M. P. J. van den Bekerom, G. M. M. J. Kerkhoffs, G. A. McCollum, J. D. F. Calder, i C. N. van Dijk, „Management of acute lateral ankle ligament injury in the athlete”, Knee Surg. Sports Traumatol. Arthrosc. Off. J. ESSKA, t. 21, nr 6, s. 1390–1395, cze. 2013, doi: 10.1007/s00167-012-2252-7.
- D. W. Jackson, R. L. Ashley, i J. W. Powell, „Ankle sprains in young athletes. Relation of severity and disability”, Clin. Orthop., nr 101, s. 201–215, cze. 1974.
- M. W. Wolfe, T. L. Uhl, C. G. Mattacola, i L. C. McCluskey, „Management of ankle sprains”, Am. Fam. Physician, t. 63, nr 1, s. 93–104, sty. 2001.
