Złamanie Collesa jest jednym z najczęstszych urazów nadgarstka, szczególnie dotykającym osoby starsze. Aby skutecznie rozpoznać ten rodzaj złamania, konieczne jest zrozumienie jego mechanizmu, przyczyn oraz objawów klinicznych. Prawidłowa diagnoza oraz właściwe leczenie odgrywają kluczową rolę w powrocie pacjenta do pełnej sprawności. Poznaj przyczyny złamania typu Collesa i metody rehabilitacji. 

Spis treści:

1. Złamanie Collesa – na czym polega?
2. Złamanie Collesa – przyczyny. Jak dochodzi do złamania typu Collesa?
3. Złamanie Collesa – objawy
4. Złamanie Collesa z przemieszczeniem
5. Złamanie Collesa – diagnostyka
6. Złamanie Collesa – leczenie
   • Złamanie Collesa – orteza
   • Operacja w przypadku złamania Collesa
7. Rehabilitacja i ćwiczenia po złamaniu Collesa
8. Powikłania po złamaniu typu Collesa

Złamanie Collesa – na czym polega? 

Złamanie Collesa to specyficzny rodzaj złamania kości promieniowej, która jest jedną z dwóch głównych kości przedramienia. To złamanie najczęściej występuje w okolicy nadgarstka, około 2-3 cm od jego stawu, gdy dochodzi do złamania dystalnej (końcowej) części kości promieniowej. Złamany odłam kostny kieruje się do góry w stronę grzbietową.  

Złamanie Collesa – przyczyny. Jak dochodzi do złamania typu Collesa? 

Złamanie Collesa jest dość powszechne, zwłaszcza u osób starszych, u których osłabienie kości (np. osteoporoza) zwiększa ryzyko tego rodzaju urazu. Główną grupą ryzyka są kobiety po 65 roku życia. Zazwyczaj złamanie Collesa występuje podczas upadku na wyprostowaną rękę, z dłonią skierowaną ku dołowi. Siła upadku przenoszona jest na przedramię, co powoduje złamanie. 

Złamanie Collesa – objawy 

Główne objawy to: 

•  ból,  

• obrzęk,  

• zniekształcenie nadgarstka,  

• ograniczenie ruchomości,  

• trudności w poruszaniu dłonią i palcami. 

Przeczytaj też: Ból nadgarstka podczas aktywności fizycznej

Złamanie Collesa z przemieszczeniem 

Typowe dla tego złamania jest przemieszczenie odłamów kostnych ku górze i ku tyłowi (w stronę grzbietową), co może powodować charakterystyczne zniekształcenie nadgarstka, nazywane „bagnetowym” lub „widłowym” (bo przypomina wyglądem widełki). 

Złamanie Collesa – diagnostyka 

Wstępna diagnostyka może zostać wykonana na podstawie historii urazu oraz objawów widocznych w miejscu uszkodzenia. Potwierdzeniem wywiadu jest radiogram nadgarstka (RTG) w projekcji AP i bocznej.  

Złamanie Collesa – leczenie 

W zależności od stopnia przemieszczenia i złożoności złamania, leczenie może obejmować nastawienie złamania (zamknięte lub operacyjne) oraz unieruchomienie nadgarstka w gipsie lub ortezie na kilka tygodni. W niektórych przypadkach konieczne jest leczenie operacyjne z zastosowaniem płytek lub śrub. 

Złamanie Collesa – orteza 

W przypadku złamania stabilnego lub nieprzemieszczonego stosuje się unieruchomienie przedramienia i dłoni za pomocą łuski gipsowej na 6 tygodni, podczas których pacjent wykonuje ćwiczenia barku, łokcia i palców. Po tym okresie, przez około 3 tygodnie, pacjent nosi ortezę, którą można zdejmować na czas ćwiczeń, aby pracować nad pełnym zakresem ruchu nadgarstka. Orteza tak samo jak łuska obejmuje nadgarstek i przedramię.  

Operacja w przypadku złamania Collesa 

U osób starszych, u których po nastawieniu kość promieniowa pozostaje ustawiona pod kątem powyżej 20° (co może prowadzić do dalszych problemów), zaleca się przeprowadzenie zespolenia operacyjnego. Rodzaje zespolenia operacyjnego: 

• Zespolenie zewnętrzne: stosowane w przypadkach niestabilnych złamań grzbietowych. Zespolenie to polega na zastosowaniu zewnętrznych elementów, które stabilizują dystalny odłamek kości.  

• Drut Kirschnera: przezskórne wprowadzenie drutu Kirschnera jest jedną z metod stabilizacji odłamków kostnych. 

• Zespolenie wewnętrzne z płytką: w niektórych przypadkach konieczne jest użycie wewnętrznych płyt do zespolenia kości, aby zapewnić ich stabilność i odpowiednie ustawienie. 

 

Rehabilitacja i ćwiczenia po złamaniu Collesa

Głównym celem rehabilitacji po złamaniu dystalnej części kości promieniowej jest zarządzanie bólem oraz pomoc pacjentowi w odzyskaniu ruchomości, siły i, co najważniejsze, funkcji w uszkodzonej kończynie. Rehabilitacja dzieli się na trzy kluczowe etapy: 

1. Unieruchomienie: Głównie w celu kontrolowania obrzęku. 

2. Mobilizacja: Skupia się na przywróceniu zakresu ruchu (ROM). 

3. Wzmacnianie: Ma na celu przywrócenie normalnej funkcji poprzez ćwiczenia i aktywności wzmacniające. 

W fazie unieruchomienia ważne jest rozpoczęcie ćwiczeń zakresu ruchu palców, zarówno biernych, jak i czynnych, nawet gdy nadgarstek jest unieruchomiony. Wczesne programy terapeutyczne koncentrują się na zwiększeniu ruchomości palców, nadgarstka i przedramienia. Terapeuci pracują nad zapobieganiem sztywności palców, łokcia i barku oraz redukcją obrzęku, jednocześnie edukując pacjentów w zakresie umiejętności motorycznych. Niestety, tylko około 10% pacjentów jest kierowanych na terapię w tym kluczowym okresie. 

W fazie mobilizacji czas rozpoczęcia ćwiczeń zależy od leczenia – wczesne ćwiczenia ROM mogą się rozpocząć już 7-10 dni po operacji, a po leczeniu zamkniętym zwykle po 6 tygodniach po zdjęciu unieruchomienia. Pacjenci, którzy rozpoczęli wczesne ćwiczenia po operacji, potrzebowali średnio 6,57 wizyt terapeutycznych, w porównaniu do 17 wizyt u pacjentów, którzy rozpoczęli później. W tej fazie cele obejmują dalsze zarządzanie bólem, redukcję obrzęku oraz poprawę ruchomości i funkcji nadgarstka. 

W fazie wzmacniania pacjenci są przygotowywani do powrotu do normalnych aktywności poprzez ćwiczenia wzmacniające i symulowane zadania. Terapeuci pełnią rolę trenerów, pomagając pacjentom w przestrzeganiu programu ćwiczeń domowych. 

Powikłania po złamaniu typu Collesa 

Złamanie Collesa może prowadzić do różnych powikłań, zarówno w krótkim, jak i długim okresie po urazie. Są to:  

1. Zespół cieśni nadgarstka – obrzęk lub przemieszczenie kości mogą uciskać nerw pośrodkowy, prowadząc do mrowienia, bólu i osłabienia ręki. 

2. Ograniczenie ruchomości – po złamaniu może dojść do trwałego ograniczenia zakresu ruchu nadgarstka. 

3. Zaburzenia zrastania – w niektórych przypadkach kości mogą nie zrastać się prawidłowo 

4. Zanik mięśni – długotrwałe unieruchomienie ręki może prowadzić do zaniku mięśni. 

5. Zespół Sudecka (kompleksowy zespół bólu regionalnego) – to poważne powikłanie, które charakteryzuje się przewlekłym bólem, obrzękiem, zmianami skórnymi i osłabieniem kończyny. 

6. Artroza (choroba zwyrodnieniowa stawów) – niewłaściwe zrosty kostne lub zmiany w strukturze stawu mogą prowadzić do rozwoju artrozy.  

Złamanie Collesa, mimo że często spotykane, wymaga starannej opieki medycznej i odpowiedniej rehabilitacji, aby uniknąć długoterminowych powikłań. Dzięki nowoczesnym metodom diagnostyki i leczenia, pacjenci mają szansę na pełny powrót do zdrowia i normalnej aktywności. Kluczem do sukcesu jest wczesne rozpoznanie urazu oraz konsekwentne przestrzeganie zaleceń terapeutycznych. 

Piśmiennictwo

1. “Klasyfikacja oraz elementy leczenia złamań dalszej nasady kości promieniowej” Agata Skorupińska , Magdalena Tora , Sylwia Bojarska-Hurnik, Fizjoterapia 2015, 23, 3, 40-46.  

2. “Distal Radius Fracture Outcomes and Rehabilitation” Tochukwu C. Ikpeze, Heather C. Smith, Daniel J. Lee. Geriatric Orthopaedic Surgery & Rehabilitation Volume 7, Issue 4, December 2016, Pages 202-205 

3. “Fizjoterapia w ortopedii; Przedramię i ręka” Leszek Romanowski, Ewa Lisiewicz-Bręborowicz PZWL 2014