Dyskopatia lędźwiowa to jedno z najczęściej diagnozowanych schorzeń kręgosłupa, które dotyka coraz większą liczbę osób w różnym wieku. Charakteryzuje się zmianami degeneracyjnymi krążków międzykręgowych w odcinku lędźwiowym. To prowadzi do bólu, ograniczenia ruchomości, a w niektórych przypadkach nawet do poważnych powikłań neurologicznych. Rola ćwiczeń fizycznych w zachowawczym oraz operacyjnym sposobie leczenia pacjentów z dyskopatią kręgosłupa lędźwiowego jest bardzo duża.

Spis treści:

1. Dyskopatia – co to jest?
2. Dyskopatia lędźwiowa -diagnostyka i leczenie
3. Dyskopatia lędźwiowa a aktywność fizyczna
4. Jaki sport uprawiać przy dyskopatii lędźwiowej?
5. Podsumowanie

Systematyczna realizacja programu usprawniania ruchowego jest najefektywniejszym sposobem postępowania zachowawczego, a w przypadku pacjentów pooperacyjnych – przyczynia się do szybkiego powrotu do zdrowia.  W niniejszym artykule znajdziesz ogólne wskazówki co do tego, jakie rodzaje sportu są zalecane dla osób z dyskopatią lędźwiową. Pamiętaj jednak, że przed rozpoczęciem aktywności, należy skonsultować się ze specjalistą.

Przed rozpoczęciem treningów warto też skontrolować ogólny stan zdrowia, w czym pomogą badania laboratoryjne. Pakiet Fitness obejmuje 33 parametry, które umożliwiają przekrojową ocenę kondycji i identyfikację ewentualnych nieprawidłowości.

Dyskopatia lędźwiowa – co to jest?

W kręgosłupie dysk lub jądro miażdżyste znajduje się między trzonami kręgowymi. Podtrzymuje kręgosłup, działając jako amortyzująca poduszka. Dyskopatia lędźwiowa to stan, w którym jądro miażdżyste zostaje przemieszczone z przestrzeni międzykręgowej. Jest to częsta przyczyna bólu pleców.

Występowanie dyskopatii wzrasta, dotykając od 60% do 90% populacji w wieku od 30 do 50 lat. Około 95% dyskopatii jest zlokalizowanych na poziomie lędźwiowym L4-L5.

Pierwszym objawem patologii dysku jest przewlekły, głęboki ból dolnej części pleców. Często ustępuje rano i nasila się w ciągu dnia, szczególnie podczas aktywności fizycznej lub przyjmowania (zgiętych) pozycji, które obciążają odcinek lędźwiowy kręgosłupa. Jeśli przepuklina dysku jest w fazie ostrej, pacjenci mogą odczuwać: ból w odcinku lędźwiowym, drętwienie wzdłuż drogi nerwu kulszowego oraz ograniczenia ruchomości stawów, deficyty siły itp.).

Przyczyn powstawania uszkodzeń krążka międzykręgowego i w efekcie bólów dolnej części kręgosłupa jest wiele. Do najważniejszych z nich należą styl życia związany ze stresem, złą postawą, brakiem systematycznych ćwiczeń, oraz uszkodzenia fizyczne, przeciążenie kręgosłupa poprzez podnoszenie ciężarów, przyjmowanie i stałe utrzymywanie złych pozycji, predyspozycje genetyczne lub choroba.

Dyskopatia lędźwiowa –diagnostyka i leczenie

Obiektywna diagnoza przepukliny dysku odbywa się za pomocą rezonansu magnetycznego (MRI). Przepuklina dyskowa jest schorzeniem, które, by można je prawidłowo leczyć, wymaga wielodyscyplinarnej interwencji terapeutycznej na wielu płaszczyznach. Większość przypadków przepukliny dysku goi się zachowawczo, ale oporne przypadki mogą wymagać zabiegów interwencyjnych lub naprawy chirurgicznej.

Dużą rolę odgrywa fizjoterapia, oparta na ćwiczeniach rozciągających i specjalnych metodach terapii manualnej – pozwala zmniejszyć ból i przywrócić sprawność funkcjonalną, która ulega pogoszczeniu w wyniku dyskopatii.

Trakcje lędźwiowe są kolejną skuteczną metodą redukcji przepukliny dyskowej. Odgrywają ważną rolę w utrzymaniu wysokości krążka międzykręgowego i spowalnianiu procesu zwyrodnieniowego. Połączenie trakcji lędźwiowych z ćwiczeniami rozciągającymi i technikami rozluźniania mięśni prowadzi do bardzo dobrych rezultatów terapeutycznych, takich jak:

• redukcja bólu i mrowienia/kłucia,
• resorpcja jądra miażdżystego,
• poprawa amplitudy stawu w teście Lasegue’a.

O teście Lasegue’a możesz przeczytać tu: Objaw Lasegue’a – co to jest, na czym polega test i kiedy się go wykonuje?

Należy podkreślić, że aby leczenie było skuteczne wymagane jest pełne zaangażowanie pacjenta. Musi je wspierać zrównoważony styl życia, ćwiczenia i zestaw zasad dotyczących postawy pleców. Zaangażowanie pacjenta w proces rekonwalescencji ma kluczowe znaczenie dla powodzenia leczenia.

Dyskopatia lędźwiowa a aktywność fizyczna

W powszechnej opinii ćwiczenia fizyczne odgrywają istotną rolę w leczeniu pacjentów z bólami kręgosłupa spowodowanymi dyskopatią lędźwiową. Poważnym problemem pacjentów są znaczne ograniczenia zakresów ruchów tułowia i miednicy, często z równoczesnym skróceniem ścięgien podkolanowych oraz ograniczeniem zginania lub prostowania w stawie biodrowym.

Istotne jest zalecanie zindywidualizowanych programów ćwiczeń umożliwiających przywrócenie i utrzymanie prawidłowej czynności kręgosłupa lędźwiowego. Właściwy program ćwiczeń zapewnia wytworzenie „gorsetu mięśniowego” umożliwiającego optymalizację obciążenia krążków międzykręgowych oraz biernych (więzadła, torebki) stabilizatorów kręgosłupa. Programy powinny obejmować ćwiczenia gibkości, wytrzymałości oraz siły. Zasadą jest wykonywanie ruchów w granicach bezbólowych.

W ćwiczeniach zwracamy szczególną uwagę na prawidłową ruchomość zespołu: kręgosłup lędźwiowy – miednica – kończyna dolna. Często konieczne jest rozciągnięcie zginaczy stawu biodrowego i prostowników lędźwi oraz wzmocnienie osłabionych i rozciągniętych mięśni brzucha i pośladkowych. Ma to na celu wyeliminowanie nadmiernego pochylenia miednicy do przodu i zapobieganie powstawaniu przeciążeń w odcinku lędźwiowym oraz zapewnienie równomiernego rozkładu obciążeń.

Kluczem do poprawy są ćwiczenia mięśni kręgosłupa poprawiające stabilność segmentarną, obniżoną wskutek procesów zwyrodnieniowych dysku. Systematyczne wykonywanie ćwiczeń fizycznych zmniejsza dolegliwości bólowe oraz, towarzyszące bólom, objawy depresji związane z pogorszeniem poziomu życia. Zmniejszenie bólu związane jest ze znalezieniem pozycji „neutralnej”, najbardziej komfortowej oraz umiejętność zapewnienia jej w trakcie wykonywania aktów ruchowych.

Wiele doniesień podkreśla, że rola mięśni brzucha jest kluczem do skutecznego osiągnięcia właściwej wydolności kręgosłupa. Jednym z istotnych działań skierowanych na zapewnienie właściwej funkcji kręgosłupa jest kontrolowanie postawy oraz ustawienia kręgosłupa w czasie ruchów w sposób pozwalający na omijanie bólu i wykonywanie ruchów w możliwie prawidłowym zakresie. Elementami gwarantującymi to jest dbałość o właściwą codzienną postawę. Istotą są mocne mięśnie ściany brzucha zapobiegające hiperlordozie i nadmiernemu przodopochyleniu miednicy. Konieczne jest jednoczesne rozciąganie, zwykle przykurczonych warunkami pracy, mięśni lędźwiowo-biodrowych. Jednocześnie należy uwzględnić ćwiczenia gibkości ciała (stretching) umożliwiające przywrócenie kręgosłupowi właściwe ustawienie.

W metodyce ćwiczeń istotną rolę przypisuje się ćwiczeniom poprawiającym siłę oraz wytrzymałość mięśni. Siła mięśni w dużym stopniu decyduje o stabilności tułowia. Pogłębienie krzywizn kręgosłupa może wynikać z osłabienia mięśni przykręgosłupowych. Badania wykazują, że pacjenci z silnymi mięśniami rzadziej skarżą się na bóle kręgosłupa.  

Szczególne znaczenie przypisuje się systematyczności ćwiczeń. Jedynie okresowe, doraźne usprawnianie chorych z dyskopatiami przepuklinowymi na poziomie L4-L5 nie zapobiega progresji choroby.  Systematyczne wykonywanie ćwiczeń fizycznych pozwala uzyskać wiele korzystnych efektów: zmniejszenie bólu, wzmocnienie siły mięśni kręgosłupa, optymalizację rozkładu obciążenia struktur kręgosłupa, poprawę stabilizacji segmentów ruchowych kręgosłupa, poprawę postawy, poprawę ogólnej wydolności organizmu. Systematycznego wykonywania ćwiczeń wymagają również pacjenci leczeni chirurgicznie. Dobre wyniki leczenia osiągnięte w czasie hospitalizacji, mogą ulec istotnemu pogorszeniu w sytuacji braku kontynuowania ćwiczeń.  

Istotne jest również, aby operowani pacjenci rozpoczęli powrót do aktywności we właściwym czasie. Przeprowadzone obserwacje wykazały, że operowani pacjenci najbardziej doceniali znaczenie systematycznego wykonywania ćwiczeń fizycznych w bezpośrednim i krótkim okresie po zabiegu. Wprowadzenie programu usprawniania ruchowego w późniejszym okresie nie pozwala uzyskać równie pozytywnych efektów terapeutycznych.  

Jaki sport uprawiać przy dyskopatii lędźwiowej?

Jak wskazano powyżej, w przypadku dyskopatii lędźwiowej, utrzymanie aktywności fizycznej jest powszechnie zalecane, ale pewne jej rodzaje są bardziej odpowiednie dla osób cierpiących na dyskopatię lędźwiową. Na przykład, sporty wymagające powtarzalnych ruchów zgięciowych i kompresyjnych, takie jak piłka nożna, hokej na lodzie, koszykówka, mogą zwiększać ryzyko dyskopatii lędźwiowej. Boks może również nie być najlepszym wyborem ze względu na dynamiczne ruchy, które mogą dodatkowo obciążać kręgosłup i nasilać ból. Dynamiczne ruchy torsu i uderzeń mogą prowokować ból i zwiększać ryzyko dalszego uszkodzenia dysków.

Zaleca się, aby osoby z dyskopatią lędźwiową unikały intensywnych ćwiczeń, które mogą nasilać objawy, takich jak ciężki trening siłowy czy sporty kontaktowe, które stawiają duże obciążenia na dolną część pleców. Zamiast tego, zaleca się podejście obejmujące wczesną aktywizację i wzmacnianie kręgosłupa, a także specyficzne dla danej dyscypliny sportowej ćwiczenia, które stopniowo są wprowadzane w miarę poprawy stanu pacjenta.

Jest też kilka rekomendacji dotyczących sportów o niskim wpływie, które mogą być korzystne, takich jak pływanie, które minimalizuje obciążenie kręgosłupa dzięki wyporności wody, a także jazda na rowerze stacjonarnym czy spacery, które są mniej obciążające dla dolnej części pleców.

Dla osób z dyskopatią lędźwiową, wybór odpowiednich form aktywności powinien być dostosowany do indywidualnych potrzeb i ograniczeń bólowych. Z tego powodu przed rozpoczęciem aktywności należy skonsultować ze swoim specjalistą.

Oto kilka przykładowych rodzajów sportów, które mogą być odpowiednie dla osób u których zdiagnozowano dyskopatię lędźwiową:

1. Nordic Walking – chodzenie z kijkami to świetna forma aktywności, która pomaga rozłożyć obciążenie między nogi i górne partie ciała, zmniejszając w ten sposób nacisk na kręgosłup.

2. Pilates – skupia się na kontrolowanym ruchu, wzmacnianiu mięśni centralnych ciała oraz poprawie postawy i elastyczności, co jest kluczowe dla osób z problemami kręgosłupa.

3. Aqua aerobik i pływanie – ćwiczenia w wodzie są doskonałe dla osób z dyskopatią lędźwiową, ponieważ woda zmniejsza obciążenie na stawy i kręgosłup, jednocześnie zapewniając opór, który pomaga w budowaniu siły mięśniowej.

4. Tai Chi – to łagodna forma sztuki walki, która polega na powolnych, kontrolowanych ruchach i jest znana z poprawy równowagi, elastyczności oraz ogólnego stanu zdrowia.

5. Lekkie treningi siłowe – używanie niewielkich obciążeń z odpowiednią techniką może pomóc wzmocnić mięśnie wspierające kręgosłup, co może przyczynić się do zmniejszenia dolegliwości bólowych.

6. Ćwiczenia na niskim obciążeniu – ćwiczenia takie jak jazda na rowerze stacjonarnym lub marsz na bieżni mogą być korzystne, ponieważ są mniej obciążające dla dolnej części pleców niż bieganie czy skakanie.

Przy wyborze sportu ważne jest, aby zawsze zwracać uwagę na sygnały wysyłane przez ciało i unikać aktywności, które mogą wywoływać ból lub dyskomfort.  

Podsumowanie

Metody leczenia zachowawczego, takie jak edukacja pacjenta (chociażby poprzez zachcenie go do przeczytania niniejszego artykułu 🙂 ), samodzielna kontrola objawów, mobilizacja oraz ćwiczenia, przyczyniają się do skuteczności leczeniu dyskopatii lędźwiowej. Terapia ćwiczeniowa (w szczególności ćwiczenia na kontrolę mięśni tułowia), przy systematycznym wykonywaniu ćwiczeń, jest polecana jako metoda wspierająca leczenie oraz zapobiegająca dalszym uszkodzeniom. Odpowiednio dobrana aktywność fizyczna, dostosowana do indywidualnych potrzeb i możliwości pacjenta, może stanowić ważny element leczenia i zapobiegać problemom związanym z dyskopatią lędźwiową. Warto zatem rozmawiać z lekarzem lub fizjoterapeutą na temat najlepszego planu ćwiczeń, który będzie dostosowany do specyfiki przypadku i potrzeb zdrowotnych.

Bibliografia

1. B Antohne, M Rață, BC Raţă, G Rață, Efficiency Of Mckenzie Exercises And Manual Therapy In Disc Herniation, European Proceedings of Educational Sciences e-ISSN: 2672-815X The Author(s) 2023. This article is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License (https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0/). DOI: 10.15405/epes.23045.48
2. Radziszewski KR. Physical exercise in treatment of patients with lumbar discopathy. Ortop Traumatol Rehabil. 2007 Jan-Feb;9(1):98-106. English, Polish. PMID: 17514181.
3. Ball JR, Harris CB, Lee J, Vives MJ. Lumbar Spine Injuries in Sports: Review of the Literature and Current Treatment Recommendations. Sports Med Open. 2019 Jun 24;5(1):26. doi: 10.1186/s40798-019-0199-7. PMID: 31236714; PMCID: PMC6591346.
4. El Melhat AM, Youssef ASA, Zebdawi MR, Hafez MA, Khalil LH, Harrison DE. Non-Surgical Approaches to the Management of Lumbar Disc Herniation Associated with Radiculopathy: A Narrative Review. J Clin Med. 2024 Feb 8;13(4):974. doi: 10.3390/jcm13040974. PMID: 38398287; PMCID: PMC10888666.