Gimnastyka to złożony sport, którego uprawianie wymaga dużego zaangażowania i poświęcenia od najmłodszych lat. Dzięki temu sprzyja rozwojowi wielu cech fizycznych i psychicznych. Gimnastyka jest również sportem widowiskowym, estetycznym, dlatego często zwraca na siebie uwagę rodziców potencjalnych przyszłych gimnastów i gimnastek.  Zachęcam do przeczytania kolejnego artykułu, stworzonego, przede wszystkim, z myślą o rodzicach, stojących przed wyborem aktywności sportowej dla swojego dziecka.  Dowiecie się, jakie korzyści może nieść uprawianie tej dyscypliny sportu oraz jak uniknąć potencjalnych urazów.

Zobacz też: boks dla dzieci, zalety treningu sztuk walki dla osób w różnym wieku, uprawianie sportu wyczynowego przez dzieci.   

Spis treści:

1. Gimnastyka dla dzieci – podstawy
2. Gimnastyka sportowa a artystyczna – główne różnice
3. Gimnastyka sportowa dla dzieci – zalety i korzyści dla zdrowia
4. Bezpieczeństwo i zdrowie – jak zapobiegać kontuzjom w gimnastyce dziecięcej
5. Gimnastyka artystyczna i sportowa dla dzieci – często zadawane pytania
   • Od jakiego wieku gimnastyka artystyczna?
   • Czym różni się akrobatyka od gimnastyki artystycznej?
   • Czym się różni gimnastyka sportowa od akrobatyki sportowej?
6. Podsumowanie

Gimnastyka dla dzieci – podstawy

Jeśli mówimy o gimnastyce jako o amatorskim, ogólnorozwojowym treningu dla dzieci, to taką aktywność można rozpocząć w praktycznie każdym wieku. Intensywność i regularność ćwiczeń nie musi być wysoka – najważniejsze jest, aby trening wspierał harmonijny i symetryczny rozwój dziecka.

Natomiast dzieci nacelowane na osiąganie wysokich wyników w gimnastyce są zazwyczaj wprowadzane do regularnego i systematycznego treningu już w bardzo młodym wieku. Na wczesnym etapie trening gimnastyki obejmuje ciągłe obciążenia o dużym wpływie, wykonywane w dużych objętościach (tj. długie godziny ćwiczeń i duża liczba powtórzeń ćwiczeń).  

Młodzi gimnastycy zazwyczaj trenują od 16 do 30 godzin, a nawet do 40 godzin tygodniowo.  Niektóre badania sugerują, że wczesna specjalizacja jest konieczna, aby osiągnąć poziom elitarny w wysoce technicznych sportach, takich jak gimnastyka. 

Gimnastycy muszą być w doskonałej kondycji fizycznej i nabyć różnorodne umiejętności specyficzne dla gimnastyki. Gimnastyka wymaga od zawodników i zawodniczek wysokiego poziomu siły, mocy, szybkości, elastyczności i równowagi.  Umiejętności i układy są ćwiczone wielokrotnie, aby osiągnąć doskonałość.

Gimnastyka sportowa a artystyczna – główne różnice

Gimnastyka sportowa obejmuje kilka konkurencji wieloboju (wielu różnych ćwiczeń wykonywanych na różnych przyrządach, a zawodnicy rywalizują nie tylko w jednej, ale w kilku konkurencjach jednocześnie). W jego skład wchodzą:
– u mężczyzn: ćwiczenia wolne, ćwiczenia na koniu z łękami, na kółkach, na poręczach, na drążku oraz skoki przez stół gimnastyczny;
– u kobiet: skoki przez stół gimnastyczny, ćwiczenia na poręczach asymetrycznych, na równoważni oraz ćwiczenia wolne.

Zajęcia z gimnastyki sportowej często uzupełniane są elementami gimnastyki artystycznej, choreografii oraz akrobatyki. Gimnastyka sportowa jest dyscypliną olimpijską.

Gimnastyka artystyczna to dyscyplina przeznaczona wyłącznie dla kobiet. Jej głównymi środkami wyrazu są elementy tańca klasycznego, rytmika, plastyka ruchu oraz ćwiczenia o charakterze tanecznym – wykonywane zarówno z przyborami (obręcz, skakanka, wstążka, piłka, maczugi), jak i bez nich – zawsze w rytm muzyki. Gimnastyka artystyczna również należy do dyscyplin olimpijskich.

Gimnastyka sportowa dla dzieci – zalety i korzyści dla zdrowia

Korzyści wynikające z uprawiania gimnastyki można podzielić na:

1. prozdrowotne – poprawia ogólny stan zdrowia, rozwija poszczególne grupy mięśniowe i cały układ mięśniowy; eliminuje i zapobiega nieprawidłowościom czynnościowym poszczególnych narządów i układów ciała; kształtuje prawidłową postawę i chód; ogólny rozwój i wzmocnienie układu oddechowego i sercowo-naczyniowego, poprawa metabolizmu i zwiększa wydolność organizmu; kształtowaniu siły, gibkości, koordynacji i ekspresyjności ruchów. Przykładowo, badania wskazują, że dziewięciotygodniowy trening gimnastyczny miał korzystny wpływ na siłę brzucha, elastyczność, koordynację i siłę dolnej części ciała u dzieci w wieku 4-9 lat. Szczególną uwagę przypisuje się rozwojowi zwinności (zdolności koordynacyjne) – to zdolność człowieka do precyzyjnego kontrolowania swoich ruchów. Rozwijanie zwinności należy rozpocząć już we wczesnym wieku. Dzieci stosunkowo łatwo radzą sobie z ćwiczeniami koordynacyjnymi, 
2. osteogeniczne – gimnastyka ma pozytywny wpływ na gęstość mineralną kości oraz niweluje możliwy negatywny wpływ intensywnej aktywności sportowej, która może powodować ujemny bilans energetyczny i niską masę tkanki tłuszczowej, co jest związane z mniejszą mineralizację kości. Jest to szczególnie ważne, gdyż masa kostna uzyskana w dzieciństwie i okresie dojrzewania ma duży wpływ na prawidłową budowę układu kostnego w ciągu całego życia,
3. edukacyjne –  kształtowanie podstawowych umiejętności i nawyków ruchowych (w tym użytkowych i sportowych) oraz wyposażenie w specjalistyczną wiedzę sprzyjającą wszechstronnemu rozwojowi fizycznemu (zasady prawidłowego odżywiania, regeneracji, suplementowania, nawadniania, monitorowanie stanu zdrowia poprzez wykonywania badań rutynowych),
4. wychowawcze – rozwijanie cech moralno-wolitywnych, takich jak zdyscyplinowanie, determinacja, pewność siebie, odwaga, zdecydowanie, ukierunkowanie na cel, wytrwałość, opanowanie, inicjatywa i inne,
5. estetyczne – Istotne miejsce w gimnastyce zajmuje również kształtowanie walorów estetycznych – kultury ruchu, gustu muzycznego oraz poczucia rytmu.

Bezpieczeństwo i zdrowie – jak zapobiegać kontuzjom w gimnastyce dziecięcej

Czy gimnastyka szkodzi zdrowiu, tokwestia, którą należy rozważyć przy zapisaniu dziecka na zajęcia gimnastyczne. Niewątpliwie, wykonywanie wielu ćwiczeń gimnastyki wiąże się z ryzykiem oraz możliwością uszkodzenia różnych partii ciała. Jako najczęstsze urazy wymienia się: naciągnięcie/skręcenie stawu skokowego, złamanie przedramienia, naciągnięcie/skręcenie nadgarstka, uraz głowy, naciągnięcie/skręcenie kolana.

Gimnastyka obejmuje wiele elementów, trudnych technicznie, a więc i potencjalnie kontuzyjnych. Ogromną rolę w minimalizowaniu ryzyka kontuzji podczas wykonywania takich ćwiczeń jest prawidłowo technika. Natomiast sam proces dojścia do wykonywania ćwiczeń poprawnych technicznie jest okresem wielu zagrożeń. Dlatego ogromną rolę odgrywa wykwalifikowany trener, zapewniający dobrą asekurację i pomoc podczas nauki..

1. Pomoc to jeden z najważniejszych metodologicznych środków nauczania. Pomoc gimnastyczna wspomaga szybsze opanowanie trudnych ćwiczeń gimnastycznych;  ukształtowanie prawidłowego wyobrażenia ruchowego u ćwiczącego; rozwój nawyku ruchowego podczas nauki danego ruchu. Wyróżnia się następujące rodzaje pomocy fizycznej:

• prowadzenie – towarzyszenie uczniowi podczas całego ruchu lub jego wybranej fazy;
• fiksacja (zatrzymanie) – chwilowe unieruchomienie ucznia przez nauczyciela w określonym punkcie ruchu;
• popchnięcie – krótkotrwała pomoc w przemieszczaniu ucznia z dołu do góry;
• podparcie – krótkotrwała pomoc w przemieszczaniu ucznia z góry w dół;
• dokręcenie – krótkotrwała pomoc przy wykonywaniu obrotów i rotacji;
• pomoc kombinowana – połączenie kilku wyżej wymienionych technik.

2. Asekuracja to zespół środków stosowanych podczas zajęć w celu zapobiegania urazom. W zależności od sytuacji stosuje się asekurację indywidualną lub przez drugą osobę.

W przypadku samodzielnego wykonywania ćwiczeń ogromne znaczenie dla zapobiegania urazom ma samodzielna asekuracja – czyli umiejętność ćwiczącego do podejmowania właściwych decyzji i samodzielnego wychodzenia z sytuacji potencjalnie niebezpiecznych. Aby uniknąć kontuzji, ćwiczący może przerwać ćwiczenie, zmodyfikować jego przebieg, znaleźć dodatkowe punkty podparcia, zmienić chwyt, wykonać bezpieczny zeskok lub zastosować inne sposoby wyjścia z zagrożenia.

W przypadku asekuracji przez inną osobę, ważna jest:

• dobra znajomość techniki wykonywanego ćwiczenia oraz świadomość najbardziej niebezpiecznych momentów podczas wykonywania poszczególnych elementów lub ich połączeń,
• dobór odpowiednich metod asekuracji, z uwzględnieniem rodzaju ćwiczenia oraz poziomu przygotowania fizycznego i technicznego gimnastyka,
• w przypadku wyraźnej niepewności lub lęku u ćwiczącego należy zapewnić mu wyraźne wsparcie fizyczne, dające poczucie bezpieczeństwa, a osoba ćwicząca powinna wiedzieć o możliwości zwrócenia się o takie wsparcie,
• jeśli podczas dalszego wykonywania ćwiczenia istnieje realne zagrożenie, należy natychmiast przerwać jego wykonanie – jednak w sposób, który nie doprowadzi do upadku z przyrządu,
• podczas asekuracji nie wolno korzystać z niestabilnych podstawek lub innych niepewnych konstrukcji,
• należy szeroko stosować środki techniczne do asekuracji, takie jak materace, ochraniacze na dłonie, pętle, maty piankowe i inne.

Ważne jest również wykonywanie regularnych badań, które pomogą ocenić stan zdrowia dziecka. W ALAB sport dostępny jest pakiet badań dla młodych sportowców:

Gimnastyka artystyczna i sportowa dla dzieci – często zadawane pytania

Od jakiego wieku gimnastyka artystyczna?

Badania wskazują, że rozpoczęcie specjalizacji w gimnastyce – czyli skoncentrowanie się wyłącznie na tej dyscyplinie – już w wieku 8–9 lat zwiększa szanse na osiągnięcie lepszych wyników w rywalizacji na poziomie elitarnym.

W jednym badaniu obliczono, że spośród prawie 4,8 miliona uczestników gimnastyki 49% było w wieku od 6 do 12 lat. 

Kiedy dokładnie zapisać dziecko do szkoły gimnastyki artystycznej zależy od wielu czynników, w szczególności fizycznej gotowości i predyspozycji dziecka oraz wymagań i warunków konkretnej szkoły gimnastycznej. Ogólnie przyjmuje się, że na zajęcia z gimnastyki można zacząć uczęszczać już od 3. roku życia (chociaż w tym wieku są to raczej zajęcia ogólnorozwojowe z elementami tej dyscypliny).

Czym różni się akrobatyka od gimnastyki artystycznej?

Wspólną cechą dla obu dyscyplin jest element artystyczny i muzyczny (w przeciwieństwie do gimnastyki sportowej). Choć gimnastyka artystyczna zawiera również elementy akrobatyczne, różnią się one zakresem trudności, dynamiką i intensywnością. Między tymi dwoma formami ruchu istnieje kilka wyraźnych różnic:

 1.  Akrobatyka obejmuje szeroki zakres dyscyplin, często wykonywanych w sztuce cyrkowej, tańcu i pokazach artystycznych. Do najpopularniejszych form akrobatyki należą: akrobatyka na podłożu, akrobatyka powietrzna, trampolina i elementy cyrkowe, akrobatyka w parach i grupowa.  

2.   W przeciwieństwie do gimnastyki artystycznej, w której układy są bardziej ustandaryzowane i precyzyjnie oceniane, akrobatyka pozwala na większą swobodę artystyczną. Trening obejmuje nie tylko opanowanie indywidualnych umiejętności, ale także naukę współpracy z partnerami, grupą.

3. Układy akrobatyczne mają za zadanie zachwycać i inspirować publiczność spektakularnymi elementami i kreatywną choreografią. Nacisk kładziony jest na efekt wizualny, innowacyjność oraz płynność przejść. W gimnastyce artystycznej – jako dyscyplinie olimpijskiej – kluczowe znaczenie mają idealna technika wykonania oraz precyzyjny rozkład elementów w układzie.

Czym się różni gimnastyka sportowa od akrobatyki sportowej?

Główna różnica polega na większym nacisku na zwinność i utrzymanie równowagi w akrobatyce. W trakcie treningów rozwijane są również gibkość, skoczność i siła. Podczas występów zawodnicy wykonują ćwiczenia, których głównym celem jest pokazanie umiejętności utrzymania równowagi, wykonywania podpór, przewrotów, wspólne figury. Program zależy od rodzaju akrobatyki – indywidualnej, parowej lub grupowej – jednak podstawą zawsze są elementy skokowe: salta, przewroty, przetoczenia itp.

Różnice między akrobatyką a gimnastyką sportową:

• Umiejętności: Dobra kondycja fizyczna jest ważna w obu dyscyplinach, ale w gimnastyce sportowej większy nacisk kładzie się na gibkość, siłę i koncentrację, natomiast w akrobatyce – na wytrzymałość, szybkość i zwinność.
• Zespołowość: W odróżnieniu od gimnastyki sportowej, akrobatyka często wykonywana jest w parach lub zespołach. Akrobatyka sportowa to dyscyplina oparta na nauce pracy w zespole. Dziewczęta i chłopcy przygotowują się do występów w parach, a także w grupach. Elementy akrobatyczne, elementy taneczne, synchronizacja cechują akrobatykę.

Podsumowanie

Gimnastyka uznawana jest za bazową dyscyplinę sportową, co wynika z jej zdolności do wszechstronnego i zrównoważonego rozwoju fizycznego. Podczas zajęć gimnastycznych kształtowany jest fundament wszystkich podstawowych umiejętności ruchowych. W przyszłości mogą one być wykorzystywane zarówno w innych dyscyplinach sportowych, jak i w codziennym życiu czy rozwoju umiejętności zawodowych. Jest sportem kontuzyjnym, ale głównie w przypadku jego uprawiania wyczynowo. Wsparcie wykwalifikowanego trenera, znajomość techniki i stosowanie środków ostrożności pozwolą zmniejszyć ryzyko kontuzji.

Bibliografia

Tisano B, Zynda AJ, Ellis HB, Wilson PL. Epidemiology of Pediatric Gymnastics Injuries Reported in US Emergency Departments: Sex- and Age-Based Injury Patterns. Orthop J Sports Med. 2022 Jun 13;10(6):23259671221102478. doi: 10.1177/23259671221102478. PMID: 35722179; PMCID: PMC9201328.

LEBEDICHINA T. M., Gimnastika: teoriya i metodika prepodavaniya, Ural’skij Federal’nyj Universitet, Ekaterinburg 2017, ISBN 978-5-7996-2054-7.