Wewnątrztkankowa przezskórna elektroliza to innowacyjna technika leczenia schorzeń układu mięśniowo-szkieletowego, które dotykają znaczną część populacji — zarówno sportowców, jak i osoby niezwiązane ze sportem. Mechanizm działania elektrolizy przezskórnej jest złożony i wielopłaszczyznowy, jednak w prostych słowach polega na tym, że za pomocą specjalnego urządzenia fizjoterapeuta celowo wywołuje (lub moduluje) stan zapalny w obrębie tkanki poddanej terapii. To z kolei sprzyja szybszej regeneracji i przebudowie uszkodzonego obszaru (najczęściej – ścięgna), gdyż organizm zostaje pobudzony do reakcji naprawczej.  Badania potwierdzają, że elektroliza przezskórna to obiecująca metoda leczenia. Z niniejszego artykułu dowiesz się, czym jest elektroliza przezskórna, na czym polega jej działanie, kto może zostać zakwalifikowany do leczenia, a dla kogo zabieg ten jest przeciwwskazany.

Spis treści:

1. Co to jest elektroliza przezskórna?
2. Elektroliza przezskórna – efekty
3. Zastosowanie elektrolizy przezskórnej
4. Elektroliza przezskórna w leczeniu tendinopatii
   • Leczenie tendinopatii
5. Elektroliza przezskórna – przeciwwskazania
6. Czy elektroliza przezskórna jest bezpieczna?
7. Jak wygląda proces leczenia?
8. Fakty i mity dotyczące elektrolizy przezskórnej
9. Zakończenie

Co to jest elektroliza przezskórna?

Elektroliza przezskórna jest inwazyjną techniką fizjoterapeutyczną, która polega na przepuszczeniu prądu galwanicznego ciągłego – niepulsacyjnego. Do wykonania zabiegu elektrolizy przezskórnej wykorzystuje się specjalistyczne urządzenie oraz igłę do akupunktury, przez którą prąd jest doprowadzany do docelowego obszaru urazu pacjenta.

Drugim elementem układu jest anoda – plaster do elektroterapii, który umieszcza się na skórze pacjenta (zwykle w pewnej odległości od miejsca wkłucia). Ponieważ podczas zabiegu z wykorzystaniem elektrolizy przezskórnej do tkanki powinien zostać doprowadzony ciągły, niepulsujący prąd galwaniczny, zabieg ten powinien być wykonywany pod kontrolą ultrasonograficzną – czyli z użyciem aparatu USG, aby dokładnie śledzić pozycję igły podczas zabiegu i mieć pewność, że trafia ona dokładnie w docelowy obszar i pozostaje w jego obrębie.

Elektroliza przezskórna – efekty

W efekcie doprowadzenia prądu do urażonego obszaru dochodzi do:

• stymulacji regeneracji komórek – elektroliza przezskórna wspomaga naprawę uszkodzonej tkanki, przyspieszając jej regenerację;

• redukcji bólu – elektroliza przezskórna pomaga złagodzić przewlekły ból związany z urazami ścięgien;

• poprawy mobilności – dzięki odbudowie struktury ścięgna pacjenci doświadczają znacznego wzrostu ruchomości i funkcjonalności leczonego obszaru;

• poprawy przewodnictwa nerwowego w obszarach zwłóknienia.

Mechanizmy leżące u podstaw efektów elektrolizy przezskórnej nie są do końca poznane. Część naukowców uważa, że zabieg ten wywołuje krótkotrwały, miejscowy stan zapalny i aktywuje cytokiny prozapalne – czyli substancje, które pobudzają reakcję zapalną. Inne badania sugerują, że elektroliza może w dłuższej perspektywie działać przeciwzapalnie, poprzez pobudzanie cytokin o działaniu ochronnym i regeneracyjnym. Brak jednoznacznych wniosków może wynikać z tego, że elektrolizę przezskórną stosuje się w różnych stanach – zarówno ostrych, jak i przewlekłych i w każdym z nich działa inaczej, jako właściwy dla tego stanu „regulator”:

• może pobudzać reakcję zapalną, gdy jej poziom w tkance jest zbyt niski, np. w przypadku schorzeń przewlekłych. Wówczas za pomocą elektrolizy przezskórnej stymuluje się proces gojenia tkanek poprzez zainicjowanie miejscowego, kontrolowanego stanu zapalnego – czyli pierwszej fazy regeneracji tkanek.

• może łagodzić stan zapalny, gdy jest zbyt silny. W ostrych urazach (np. przy naderwaniu mięśnia) może przeciwdziałać nadmiernemu środowisku zapalnemu i regulować poziom stanu zapalnego.

Elektroliza przezskórna może również wspierać proces oczyszczania uszkodzonego obszaru – poprzez kontrolowane usuwanie zniszczonych komórek i fragmentów tkanki. Dzięki temu organizm zyskuje lepsze warunki do rozpoczęcia właściwej regeneracji.

Podkreśla się też, że elektroliza przezskórna może poprawiać ukrwienie w miejscu urazu, co ułatwi proces gojenia się tkanki. 

Zastosowanie elektrolizy przezskórnej

Elektroliza przezskórna jest skuteczną metodą terapeutyczną stosowaną przy różnych patologiach:

• Ścięgien: szczególnie przydatna w tendinopatiach, takich jak zapalenie ścięgna rzepki (tzw. „kolano skoczka”), tendinopatia Achillesa, tendinopatia nadkłykcia bocznego kości ramiennej (tzw. „łokieć tenisisty”), przy uszkodzeniach ścięgna mięśnia nadgrzebieniowego;
• Mięśni i więzadeł: stosowana również w urazach tych struktur, poprawia ich regenerację (np. więzadło właściwe rzepki, mięśnie kulszowo-goleniowe);
• Rozcięgna podeszwowego, np. w przypadku zapalenia tego pasma tkanki łącznej biegnącego wzdłuż spodu stopy, od pięty aż do palców.;
• W przypadku zrostów – elektroliza przezskórna może być wykorzystywana również do rozrywania zrostów i poprawy elastyczności tkanek.

Najpopularniejsze miejsca do zastosowania elektrolizy przezskórnej, to: ramię, łokieć, kolano i stopa. Może być również stosowana w okolicach kości łonowej.

Elektroliza przezskórna w leczeniu tendinopatii

Tendinopatia to ogólne określenie przewlekłych zmian degeneracyjno–przeciążeniowych w obrębie ścięgien, najczęściej dotyczących ich części środkowej, prowadzących do bólu i obniżenia sprawności. Tego rodzaju zmiany, ale zlokalizowane w miejscu przyczepu ścięgna do kości, zwane są fachowo entezopatią. W badaniach naukowych dotyczących elektrolizy przezskórnej najczęściej stosuje się ogólny termin tendinopatia, bez rozróżnienia na lokalizację zmian, koncentrując się na konkretnej strukturze anatomicznej.

Sprawdź także: Ból ścięgna Achillesa – leczenie, profilaktyka  

Leczenie tendinopatii

Leczenie tendinopatii jest wyzwaniem klinicznym. Tendinopatia jest bardzo rozpowszechniona u ogółu społeczeństwa. Jest również powszechna u sportowców – stanowi prawie 50% wszystkich kontuzji sportowych. 

Obecnie dostępnych jest wiele technik leczenia, które mają różną skuteczność. Przezskórna elektroliza wewnątrztkankowa jest jedną z takich metod. 

Uważa się, że elektroliza przezskórna w leczeniu tendinopatii jest szczególnie skuteczna, gdy nie jest stosowana jako jedyna metoda terapeutyczna, lecz w połączeniu z ćwiczeniami ekscentrycznymi – rodzajem treningu siłowego, który koncentruje się na fazie opuszczania ciężaru, czyli na kontrolowanym wydłużaniu mięśnia pod obciążeniem. Przykładowo, w jednym z badań naukowych uznano, że połączenie wewnątrztkankowej przezskórnej elektrolizy i ćwiczeń ekscentrycznych zapewniło doskonałe wyniki w zakresie poprawy klinicznej i funkcjonalnej tendinopatii rzepki (tzw. „kolano skoczka”). Elektroliza w połączeniu z ekscentrykami przyniosła znaczną poprawę, która pozwoliła na wznowienie aktywności sportowej do poziomu sprzed kontuzji w ciągu kilku sesji (średnio 4). W badaniu tym uznano połączenie tej techniki z ekscentrycznym treningiem jako jedną z najskuteczniejszych do tej pory metod leczenia bólu. 

Wprowadzanie treningu ekscentrycznego pomiędzy sesjami nie musi następować już po pierwszym zabiegu, lecz między kolejnymi, gdy poziom bólu i funkcjonalność pacjenta pozwalają na zastosowanie dodatkowej metody terapeutycznej.

Elektroliza przezskórna – przeciwwskazania

Zakwalifikowanie do terapii elektrolizą przezskórną wymaga przeprowadzenia wywiadu przez specjalistę i w szczególności ustalenia wystąpienia przeciwskazań, wśród których wymienia się:

• endoprotezę;
• rozrusznik serca, defibrylator lub inny aktywny implant elektryczny;
• ciążę;
• nowotwór;
• zaburzenia krzepnięcia krwi lub przyjmowanie leków przeciwzakrzepowych;
• alergię lub nietolerancję materiałów używanych podczas zabiegu (np. nikiel, stal chirurgiczna);
• zmiany skórne (głównie w miejscu wkłucia igły);
• zaburzenia czucia (głównie w miejscu wkłucia igły).

Czy elektroliza przezskórna jest bezpieczna?

Elektroliza przezskórna generalnie jest uważana za zabieg bezpieczny, jeżeli jest wykonywana przez certyfikowanego specjalistę i pod kontrolą USG. Najczęściej wymieniane działania niepożądane to ból po wkłuciu, łagodne siniaki, a czasami objawy wazowagalne, takie jak zawroty głowy lub pocenie się, które ustępują w ciągu kilku dni.

W badaniach wskazuje się, że najczęstszym działaniem niepożądanym była bolesność po elektrolizie (30% pacjentów). To zdarzenie niepożądane może być najczęściej spowodowane wkłuciem igły (co jest również powszechne podczas innych procedur, takich jak suche igłowanie) lub zastosowaniem galwanicznego prądu elektrycznego. Jednak ta bolesność po elektrolizie zniknęła bez żadnego leczenia po 12–36 godzinach. W innym badaniu stwierdzono powstanie krwiaka po elektrolizie. Retrospektywne badanie przeprowadzone przez Iborra-Marcos i wsp. opisało dwie osoby z epizodem wazowagalnym. W literaturze podkreśla się, że wszystkie zaobserwowane zdarzenia można zakwalifikować jako drobne. Dlatego wydaje się, że elektrolizę przezskórną można uznać za bezpieczną interwencję. Ponadto fakt, że zaleca się elektrolizę przezskórną pod kontrolą USG, zwiększa jej bezpieczeństwo. 

Jak wygląda proces leczenia?

Elektroliza przezskórna jest zwykle stosowana od 3 do 6 sesji, z tygodniowymi przerwami między sesjami. Pacjenci zwykle zauważają poprawę już po pierwszych 3-4 sesjach, chociaż pełna rekonwalescencja może potrwać kilka tygodni, w zależności od ciężkości i rodzaju urazu. Po 3 zabiegach specjalista ocenia skuteczność i podejmuje decyzję o:

• kontynuowaniu terapii (w przypadku, gdy poprawa nastąpiła, ale jest jeszcze niezadowalająca, np. 30-50%);

• zaprzestaniu leczenia (w przypadku braku poprawy lub pogorszeniu się objawów);

• zrobieniu przerwy i obserwacji (jeżeli poprawa jest znaczna, np 60-90% i pozwala wrócić do aktywnego funkcjonowania). Wówczas, po jakimś czasie, podejmuje się decyzję o wznowieniu terapii (jeżeli dolegliwości wróciły lub nie ustąpiły całkowicie w okresie obserwacji) lub zakończeniu terapii, jeżeli w czasie przerwy dolegliwości całkowicie ustąpiły.

Do zabiegu kwalifikują się najczęściej pacjenci z opisanymi powyżej diagnozami, u których konserwatywne leczenie nie odniosło rezultatów. Ale elektroliza przezskórna może być wykorzystana również jako pierwsza linia leczenia.

Po zabiegu z wykorzystaniem elektrolizy przezskórnej fizjoterapeuta może zaaplikować bandaż w celu kompresji miejsca zabiegu. Bardzo ważne jest by nie przyjmować leków przeciwzapalnych i nie stosować lodu w miejscu zabiegowym.

Fakty i mity dotyczące elektrolizy przezskórnej

• Efekt zabiegu z wykorzystaniem elektrolizy przezskórnej zauważysz po pierwszej sesji.

Jest to mit, najczęściej elektroliza pomaga po kilku sesjach, rzadko kiedy znaczna poprawa następuje po pierwszym zabiegu. Zwykle dopiero po 3 sesji specjalista ocenia skuteczność i sens kontynuacji terapii. 

• Nie ma potrzeby powtarzać zabiegu, jeżeli dolegliwości zaczęły ustępować.

Jest to mit, tylko specjalista może ocenić czy warto zrobić przerwę i zobaczyć reakcję organizmu bez zabiegu, ale zwykle wykonuje się kolejne sesji nawet w przypadku widocznej poprawy.

• Do wykonania zabiegu wystarczy sam aparat do elektrolizy przezskórnej.

Jest to mit, osoba wykonująca zabieg powinna posiadać USG i umiejętność korzystania z niego. Puszczanie prądu do tkanek „na wyczucie” może nie przynieść efektów, a wręcz zaszkodzić.Elektroliza przezskórna to skuteczna metoda na każdy ból i uraz. Jest to mit, pacjent powinien zostać zakwalifikowany do tej procedury, biorąc pod uwagę rodzaj schorzenia, etap (uraz przewlekły lub nagły) oraz skuteczność lub bezskuteczność dotychczasowych metod terapii. Dodatkowo skuteczność elektrolizy może wymagać jej połączenia z innymi metodami rehabilitacyjnymi – nie zawsze wystarczy tylko ta metoda.Elektroliza to tylko placebo na ból. Jest to mit. Raczej odwrotnie – elektroliza przezskórna, jako inwazyjna metoda, najczęściej kojarzy się pacjentom właśnie z bólem, a pogorszenie dolegliwości bólowych po zabiegu, może być skutkiem ubocznym tej terapii.

• Elektroliza działa poprzez efekt termiczny.

Jest to mit. Wyniki badań potwierdzają, że efekt termiczny nie stanowi mechanizmu działania klinicznego, niezależnie od rodzaju tkanki, ponieważ nie zaobserwowano żadnych zmian temperatury po zabiegu.

Zakończenie

Elektroliza przezskórna wykonywana pod kontrolą USG jest skutecznym i wartościowym narzędziem w rękach fizjoterapeuty. Prawidłowa diagnoza i kwalifikacja pacjenta do zabiegu, precyzyjne wkłucie igły, właściwy dobór liczby sesji, obserwacja ewentualnych skutków ubocznych i – w zależności od nich – bieżące modyfikowanie zaleceń, a także włączanie innych technik rehabilitacyjnych (np. terapii manualnej czy ćwiczeń) zwiększają szanse na skuteczne leczenie, szczególne tendinopatii.

Bibliografia:

1. Rodríguez-Sanz J, Rodríguez-Rodríguez S, López-de-Celis C, Malo-Urriés M, Pérez-Amodio S, Pérez-Antoñanzas R, Borrella-Andrés S, Albarova-Corral I, Mateos-Timoneda MÁ. Biological and Cellular Effects of Percutaneous Electrolysis: A Systematic Review. Biomedicines. 2024 Dec 12;12(12):2818. doi: 10.3390/biomedicines12122818. PMID: 39767724; PMCID: PMC11673020.

2. Gómez-Chiguano, G. F., Navarro-Santana, M. J., Cleland, J. A., Arias-Buría, J. L., Fernández-de-las-Peñas, C., Ortega-Santiago, R., & Plaza-Manzano, G. (2021). Effectiveness of ultrasound-guided percutaneous electrolysis for musculoskeletal pain: A systematic review and meta-analysis. Pain Medicine, 22(5), 1055-1071. https://doi.org/10.1093/pm/pnaa342

3. Asensio-Olea L, Leirós-Rodríguez R, Marqués-Sánchez MP, de Carvalho FO, Maciel LYS. Efficacy of percutaneous electrolysis for the treatment of tendinopathies: A systematic review and meta-analysis. Clin Rehabil. 2023 Jun;37(6):747-759. doi: 10.1177/02692155221144272. Epub 2022 Dec 30. PMID: 36583575.

4. Augustyn D, Paez A. The effectiveness of intratissue percutaneous electrolysis for the treatment of tendinopathy: a systematic review. S Afr J Sports Med. 2022 Jan 1;34(1):v34i1a12754. doi: 10.17159/2078-516X/2022/v34i1a12754. PMID: 36815929; PMCID: PMC9924571.