Dna moczanowa jest najczęściej występującą w populacji chorobą zapalną stawów. Na czym polega dna moczanowa? Czy choroba ta powinna wiązać się z całkowitą rezygnacją z ruchu? Przeczytaj poniższy artykuł i dowiedz się więcej na temat znaczenia aktywności fizycznej w przebiegu dny moczanowej.
Spis treści
- Dna moczanowa (podagra) – co to za choroba i jakie są jej przyczyny?
- Dna moczanowa a chodzenie – korzyści zdrowotne
- Dna moczanowa a aktywność fizyczna – jakie sporty można uprawiać?
- Dna moczanowa a chodzenie i aktywność fizyczna – na co zwrócić uwagę?
- Aktywność fizyczna przy dnie moczanowej – znaczenie regularnych badań
Dna moczanowa (podagra) – co to za choroba i jakie są jej przyczyny?
Dna moczanowa – zwana dawniej podagrą – jest chorobą zapalną, której bezpośrednią przyczyną jest odkładanie się kryształów moczanu sodu w obrębie stawów. Lokalizacja zmian wywołanych przez dnę moczanową najczęściej obejmuje stawy śródstopno-paliczkowe pierwszego palca, chociaż akumulacja złogów moczanowych może dotyczyć również innych stawów obwodowych (np. skokowych, kolanowych, śródręczno-paliczkowych).
Sprawdź też: Sód a wysiłek fizyczny. Przyczyny i skutki niedoboru sodu
Dna moczanowa wywoływana jest przez hiperurykemię, czyli zwiększenie stężenia kwasu moczowego we krwi. Przyczyną takiego stanu mogą być zaburzenia metaboliczne o podłożu genetycznym, związane m.in. z nadmiernym wytwarzaniem kwasu moczowego w organizmie lub zmniejszeniem jego wydalania przez nerki. Do grupy ryzyka wystąpienia dny moczanowej zalicza się także osoby poddane niektórym metodom leczenia (np. chemioterapii, radioterapii oraz leczeniu immunosupresyjnemu i diuretycznemu), a także pacjentów z rozpoznaniem m.in.:
- niedokrwistości,
- białaczki,
- przewlekłej choroby nerek,
- kwasicy ketonowej,
- łuszczycy.
Dodatkowo wyróżnia się środowiskowe czynniki ryzyka, które predysponują do hiperurykemii oraz zwiększonej częstotliwości ataków dny moczanowej. Wśród nich wyróżnić można m.in. dietę opartą na dużej konsumpcji mięsa oraz częste spożywanie alkoholu i napojów słodzonych syropem glukozowo-fruktozowym.
Dowiedz się więcej: Dieta młodego sportowca. Przykładowy jadłospis, zasady żywienia
Dna moczanowa a chodzenie – korzyści zdrowotne
Ataki dny moczanowej są stanami okresowego zaostrzania się objawów choroby i trwają około 7-10 dni. W ich trakcie pojawia się nagły, silny ból stawu zajętego przez chorobę (najczęściej jest to staw śródstopno-paliczkowy palucha), a także jego obrzęk, zaczerwienienie oraz tkliwość. Objawy odczuwane w przebiegu ataków dny moczanowej są efektem aktywnego procesu zapalnego, dlatego podczas ich trwania należy zrezygnować z aktywności fizycznej obciążającej bolesny staw.
Przeczytaj też: Najczęstsze urazy i kontuzje stopy u sportowców
Inaczej jest w przypadku okresów pomiędzy napadami – uprawiana w tej fazie regularna aktywność fizyczna na średnim poziomie intensywności skutkuje zmniejszeniem ryzyka wystąpienia ataków dny moczanowej w przyszłości. Z tego powodu tak istotną rolę odgrywa świadomość pacjenta na temat charakterystyki schorzenia oraz zdolność do poprawnego rozpoznawania ataków dny.
Ruch oparty na wzorcu chodu stanowi skuteczną metodę utrzymania na optymalnym poziomie ruchomości stawów zajętych chorobowo. Chodzenie pozwala również wzmocnić tkanki mięśniowe, a jako część treningu ogólnousprawniającego umożliwia redukcję nadmiernej masy ciała, czyli jednego z czynników ryzyka wystąpienia napadów dny moczanowej.
Dna moczanowa a aktywność fizyczna – jakie sporty można uprawiać?
Chodzenie nie jest jedyną formą aktywności fizycznej, która jest zalecana w okresach międzynapadowych. Równie wartościową alternatywę stanowić może m.in. pływanie lub jazda na rowerze. Przed podjęciem konkretnego rodzaju aktywności fizycznej należy jednak skonsultować tę kwestię z lekarzem lub fizjoterapeutą.
Dna moczanowa a pływanie
Charakterystyka treningów pływackich sprawia, że ten rodzaj aktywności fizycznej nie skutkuje obciążeniem stawów zajętych przez dnę moczanową. Z tego powodu wizyty na basenie są bezpieczną formą aktywności fizycznej dla osób, u których występują złogi kryształów moczanu sodu w obrębie stawów kończyn dolnych.
Zajrzyj do: Co daje pływanie? 8 korzyści dla zdrowia wynikających z regularnego pływania
Dna moczanowa a jazda na rowerze
Jazda na rowerze również stanowi typ aktywności fizycznej, który jest zalecany osobom zmagającym się z dną moczanową. Trening tego typu powinien być dostosowany do możliwości osoby ćwiczącej, lecz jednocześnie nie powinien wykraczać ponad średni poziom intensywności.
Dna moczanowa a chodzenie i aktywność fizyczna – na co zwrócić uwagę?
Chód, pływanie i jazda na rowerze stanowią istotny czynnik w kontekście zapobiegania atakom dny moczanowej. Każdy rodzaj aktywności fizycznej wymaga odpowiedniego przygotowania do treningów, dlatego na czas spacerów należy wybrać wygodny typ obuwia wyposażonego w miękką, dobrze amortyzującą podeszwę. W tej roli najlepiej sprawdza się obuwie sportowe, które dzięki swojej konstrukcji zapobiega generowaniu nadmiernego nacisku na zmienione chorobowo stawy stopy.
Niezwykle istotną rolę w odpowiednim dostosowywaniu poziomu aktywności fizycznej u chorych na dnę moczanową odgrywa monitorowanie odczuwanego stopnia bólu. Jego nasilenie się powinno w każdym przypadku skłonić do niezwłocznego przerwania ćwiczeń i wdrożenia postępowania ukierunkowanego na redukcję stanu zapalnego.
Osoby zmagające się z dną moczanową powinny znajdować się pod nieustanną opieką interdyscyplinarnego zespołu terapeutycznego – niezależnie od aktualnej fazy choroby. Współpraca pomiędzy lekarzem specjalistą z zakresu reumatologii, lekarzem pierwszego kontaktu, dietetykiem oraz fizjoterapeutą ma kluczowe znaczenie w skutecznej walce z chorobą. Odpowiednie działania oparte na wprowadzeniu farmakoterapii, stosowaniu niskopurynowej diety oraz uprawianiu aktywności fizycznej stanowią główne składowe sukcesu terapeutycznego, jakim jest uzyskanie poprawy w zakresie codziennego funkcjonowania.
Aktywność fizyczna przy dnie moczanowej – znaczenie regularnych badań
Regularna aktywność fizyczna pozwala obniżyć ryzyko występowania ataków dny moczanowej w przyszłości, jednak kluczowe znaczenie z perspektywy pacjentów ma regularna ocena laboratoryjna stężenia kwasu moczowego w surowicy. Poziom tego parametru w surowicy krwi u większości pacjentów jest podwyższony w okresach napadowych, dlatego kontrolowanie jego zmian umożliwia bezpieczne programowanie treningu ruchowego. Wnioski płynące z wyników badań laboratoryjnych oraz konsultacji lekarskich powinny stanowić podstawę do potencjalnej modyfikacji rodzaju aktywności ruchowej w przebiegu dny moczanowej.
Jakie badania należy przeprowadzać regularnie?
Regularna kontrola poziomu stężenia kwasu moczowego w surowicy nie jest jedynym badaniem, które należy wykonywać regularnie. U osób z rozpoznaniem dny moczanowej zaleca się cykliczne przeprowadzanie oceny laboratoryjnej takich parametrów, jak np.:
- CRP, OB – ze względu na zapalny charakter schorzenia,
- kreatynina, mocznik, GFR (wskaźnik filtracji kłębuszkowej) – ze względu na ryzyko potencjalnych uszkodzeń nerek wywołanych przez dnę,
- lipidogram – ze względu na ocenę ryzyka chorób sercowo-naczyniowych (często współwystępujących z dną).
Dodatkowo należy regularnie wykonywać badania obrazowe (np. RTG) stawów zajętych przez chorobę. Pomimo swojego nieuleczalnego charakteru, przebieg dny moczanowej ma często obiecujące rokowania. Taka sytuacja ma miejsce szczególnie w przypadkach zadbania o kluczowe aspekty związane z leczeniem, do których zalicza się wczesne postawienie rozpoznania, wdrożenie aktywności fizycznej, modyfikację stylu życia oraz regularne kontrolowanie poziomów wybranych parametrów laboratoryjnych.
opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia:
- Singh JA, Gaffo A. Gout epidemiology and comorbidities. Seminars in Arthritis and Rheumatism. 2020 Jun;50(3):S11–6.
- Hainer BL, Matheson E, Wilkes RT. Diagnosis, treatment, and prevention of gout. American Family Physician [Internet]. 2014 Dec 15;90(12):831–6.
- Helget LN, Mikuls TR. Environmental Triggers of Hyperuricemia and Gout. Rheumatic Disease Clinics of North America. 2022 Nov;48(4):891–906.
- Neogi T. Gout. New England Journal of Medicine. 2011 Feb 3;364(5):443–52.
