Kolano skoczka to kontuzja, która często dotyka sportowców. Sprawdź, jakie są jej przyczyny i jak można rozpoznać tendinopatię więzadła rzepki.

Spis treści

1. Co to jest kolano skoczka i na czym polega kontuzja?
2. Kolano skoczka – jakie są przyczyny kontuzji?
3. Tendinopatia więzadła rzepki – objawy
4. Kolano skoczka – diagnostyka
5. Objawy i przyczyny kolana skoczka – podsumowanie

Co to jest kolano skoczka i na czym polega kontuzja?

„Kolano skoczka”, zwane także tendinopatią rzepki, to choroba stawu kolanowego, głównie związana z aktywnością fizyczną. Jest spowodowana niewielkimi uszkodzeniami więzadła rzepki, które powodują miejscową jej tkliwość. Jest to zatem uraz spowodowany przeciążeniem, bezkontaktowy, charakteryzujący się zazwyczaj stopniowo narastającym bólem więzadła rzepki.

Jak sama nazwa wskazuje, schorzenie to często występuje u sportowców uprawiających sporty skokowe, przy których istnieje duże zapotrzebowanie na szybkość i moc mięśni nóg. Prowadzą one do dużych ekscentrycznych obciążeń mięśnia czworogłowego. Takie sporty to np. siatkówka, lekkoatletyka (skok w dal i wzwyż), koszykówka, biegi długodystansowe i narciarstwo. Kolano skoczka może wystąpić zarówno u sportowców zawodowych, jak i amatorów.   

Kolano skoczka – jakie są przyczyny kontuzji? 

Czynniki ryzyka różnią się w zależności od płci, warunków gry, rodzaju sportu, poziomu gry i cech osobistych. W literaturze opisano wiele przyczyn i możliwych czynników ryzyka, zwiększających prawdopodobieństwo powstania kolana skoczka. Te czynniki to: 

• Dyscyplina sportowa, uprawiana przez zawodnika. Niemalże wszystkie badania naukowe potwierdzają, że kolano skoczka występuje najczęściej u zawodowych sportowców siatkówki i koszykówki. Wśród dyscyplin sportowych, których zawodnicy najczęściej doznają tego urazu, w literaturze wyróżnia się również piłkę ręczną, lekkoatletykę, hokej na trawie, piłkę nożną.  
• Płeć. Z badań wynika, że uraz ten występuje głównie u mężczyzn, częściej u nastolatków i młodych dorosłych (ryzyko występowania u mężczyzn jest nawet dwukrotnie wyższe). Można to wytłumaczyć faktem, że więzadła rzepki u kobiet są narażone na mniejsze urazy, ponieważ mają mniejszą siłę mięśnia czworogłowego i gorszą zdolność skokową. 
• Rola w zespole. W szczególności siatkarze, np. piłkarze zewnętrzni i piłkarze środkowi blokujący, byli narażeni na zwiększone ryzyko kolana skoczka w porównaniu z rozgrywającymi. W przypadku koszykarzy nie stwierdzono czynników ryzyka związanych ze stylem gry. 
• Poziom rozgrywek. Wśród zawodników grających w reprezentacji narodowej częstość występowania kolana skoczka była znacznie większa w porównaniu z zawodnikami grającymi na poziomie regionalnym. Wpływa na to fakt, że gra na wyższym poziomie wymaga częstszego umieszczania większego obciążenia na kolanie, gdyż gracze na poziomie elitarnym mają silniejsze mięśnie i wyżej skaczą. Wysokość skoku również jest opisywana jako potencjalny czynnik ryzyka.  
• Poziom hormonów. Niedobór estrogenów może hamować syntezę kolagenu wywołaną wysiłkiem fizycznym, co prowadzi do wolniejszego tempa naprawy tkanki ścięgnistej.  Poziom hormonów z tej grupy wywiera zatem wpływ na większe prawdopodobieństwo doznania urazu. 
• Nawierzchnia do gry. U zawodników grających na betonie częstość występowania kolana skoczka wynosiła około 38%, w porównaniu do około 20% u sportowców grających na innych nawierzchniach (np. piasek na plaży). 
• Strategia lądowania. Ona również może mieć potencjalny wpływ na powstanie tendinopatii rzepki – gracze bezobjawowi stosowali elastyczną technikę lądowania, aby uniknąć dużego obciążenia więzadła rzepki, w przeciwieństwie do zawodników z objawami, którzy stosowali sztywniejszą strategię lądowania. 
• Wewnętrzne czynniki kolana. Do kolana skoczka predysponują: wiotkość więzadeł, napięcie mięśnia czworogłowego uda, nadmierny kąt Q kolana, nieprawidłowa wysokość rzepki, przebyte lub trwające zapalenie kolana. 

Inne możliwe czynniki ryzyka to masa ciała, wskaźnik masy ciała, stosunek talii do bioder, różnica w długości nóg, wysokość podbicia stopy, siła mięśnia czworogłowego uda. Czynniki te mogą powodować zwiększone obciążenie więzadła rzepki.  

Tendinopatia więzadła rzepki – objawy

Większość sportowców zgłasza się do lekarzy z bólem umiejscowionym w przedniej części kolana. Pojawia się on w konkretnych sytuacjach: 

• po wysiłku fizycznym, 
• przy długotrwałym zginaniu stawu kolanowego, 
• w okresie wzmożonej aktywności sportowej, 
• na początku i w trakcie wysiłku fizycznego, 
• w ciężkich przypadkach podczas wykonywania codziennych czynności, a nawet w spoczynku.  

Kolano skoczka ma inne objawy przedmiotowe i podmiotowe wspólne dla innych patologii stawu kolanowego, takie jak ból podczas długotrwałego siedzenia, kucania i wchodzenia po schodach.  

Z tego powodu objawy kolana skoczka można pomylić z innymi urazami lub patologiami, takimi jak: choroba Osgooda-Schlattera, urazy łąkotek, zespół rzepkowo-udowy, uraz mięśnia czworogłowego uda, zapalenie kaletki stawu kolanowego (kaletki podrzepkowe powierzchowne i głębokie), rozwarstwiające zapalenie kości i chrząstki, zwichnięcie rzepki, patologie poduszki tłuszczowej kolana, chondromalacja.   

Istnieje wiele skali oceny objawów patologii więzadła rzepki. Skala Victorian Institute Sports (VISA) wydaje się być najszerzej akceptowaną. Jest to krótka ankieta oceniająca objawy, proste testy funkcjonalne oraz zdolność do uprawiania sportu. 

Kwestionariusze VISA-P i VISA-A zawierają osiem pytań. Sześć pytań dotyczy bólu odczuwanego podczas szeregu codziennych czynności, a dwa pozostałe dotyczą zdolności sportowca do wykonywania czynności sportowych. Maksymalny wynik VISA-P i VISA-A dla bezobjawowego sportowca regularnie ćwiczącego wynosi 100 punktów, a teoretyczny minimum to 0 punktów. 

Kolano skoczka – diagnostyka

Istnieje kilka ścieżek diagnozowania kolana skoczka. Diagnozę stawia się po wykonaniu szczegółowego wywiadu i skrupulatnego badania fizykalnego. Podczas wywiadu lekarz pyta o:  

• uprawiany sport,  
• harmonogram treningów i zawodów,  
• pozycja, na której zawodnik gra,  
• poziom wyników.  

Podczas badania fizykalnego za zdiagnozowaniem kolana skoczka przemawia obrzęk więzadła rzepki, który jest wrażliwy na dotyk.  

Charakterystyczne objawy kolana skoczka to: 

• objaw Basseta, „pasywny wyprost – objaw zgięcia”, w którym badający dotyka przednią część całkowicie wyprostowanego kolana i identyfikuje najwyższy punkt tkliwości. Badanie powtarza się przy zgięciu stawu kolanowego pod kątem 90 stopni, a wynik jest dodatni, gdy w pozycji zgiętego kolana następuje wyraźne zmniejszenie bolesności przy dotykaniu.  
• „objaw aktywnego mięśnia czworogłowego uda w pozycji stojącej”, polegający na badaniu dotykiem całego więzadła rzepki w pozycji stojącej. Badanie powtarza się, gdy pacjent stoi na zajętej kończynie z kolanem w zgięciu 30 stopni. Wynik badania jest dodatni, jeśli występuje wyraźne zmniejszenie tkliwości podczas skurczu mięśnia czworogłowego.  

Choć rozpoznanie kolana skoczka ma przede wszystkim charakter kliniczny, ważne są też badania obrazowe: ultrasonografii (USG), ultrasonografii dopplerowskiej, rezonansu magnetycznego i zdjęć rentgenowskich.  

Do wykrycia skorelowanych nieprawidłowości kostnych można zastosować zwykłe zdjęcie rentgenowskie, ale bardziej przydatne są badania MRI i USG ze względu na możliwość uzyskania szczegółowej wizualizacji więzadła. 

Skany MRI byłyby wskazane w przypadkach przewlekłych i podczas planowania operacji. W przypadkach przewlekłych skany MRI mogą ujawnić brak tylnej krawędzi poduszki tłuszczowej. Często zajęta i pogrubiona jest proksymalna część więzadła.  

W celu wykluczenia ostrych urazów lub patologii kości zaleca się wykonanie zdjęć rentgenowskich, obejmujących zdjęcia przednio-tylne, boczne i panoramiczne. Chociaż zwykle nie jest to wskazane, w początkowej fazie choroby można zastosować scyntygrafię kości. Test ten wykaże zwiększone gromadzenie się krwi i zlokalizowaną aktywność znacznika w dotkniętym obszarze.   

Za pomocą ultrasonografii dopplerowskiej lekarze mogą wykryć neowaskularyzację i zwiększony przepływ krwi, które zwykle występują w objawowej tendinopatii rzepki.  

Objawy i przyczyny kolana skoczka – podsumowanie

Kolano skoczka jest częstą jednostką kliniczną u sportowców, zwłaszcza uprawiających sporty skokowe, takie jak siatkówka i koszykówka. Czynnikami ryzyka są:

• płeć męska,
• uprawianie sportu (zwłaszcza siatkówka),
• gra na szczeblu krajowym,
• pozycja podczas gry w siatkówkę,
• godziny treningów,
• powierzchnia gry,
• mała dźwignia więzadła rzepki i momentowe ruchy ramion,
• obszary hipoechogeniczne i neowaskularyzacja widoczna w USG więzadła,
• wysokość skoku,
• większe obciążenie więzadła,
• strategia lądowania sportowca.

W niektórych artykułach wskazuje się na wyższe BMI jako czynnik ryzyka, inni autorzy – kwestionują to. Jednostkę tą diagnozuje się głównie klinicznie, ale USG i MRI są również użytecznymi narzędziami diagnostycznymi.

Więcej informacji znajdziesz w artykule: Kolano skoczka – leczenie i profilaktyka

Piśmiennictwo:

1. Theodorou A, Komnos G, Hantes M. „Patellar tendinopathy: an overview of prevalence, risk factors, screening, diagnosis, treatment and prevention” Arch Orthop Trauma Surg. 2023 Nov;143(11):6695-6705. doi: 10.1007/s00402-023-04998-5. Epub 2023 Aug 4. PMID: 37542006; PMCID: PMC10541843. 
2. Santana JA, Mabrouk A, Sherman AL. Jumpers Knee. 2023 Apr 22. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan–. PMID: 30422564. 
3. Schwartz A, Watson JN, Hutchinson MR. „Patellar Tendinopathy. Sports Health” 2015 Sep-Oct;7(5):415-20. doi: 10.1177/1941738114568775. Epub 2015 Jan 23. PMID: 26502416; PMCID: PMC4547110. 
4. Sun Qingfeng, Bai Shuo, Zhang Zhen, Shen Liang, Gao Beiyao, Ge Ruidong. „Research progress in the effect of estrogen on tendinopathy” Chinese Journal of Tissue Engineering Research, 2024, 28(32): 5231-5237.