Piłka nożna jest bardzo popularnym sportem zespołowym. Szacuje się, że w piłkę nożną gra około 270 milionów zawodników z ponad 200 krajów, co czyni ją najpopularniejszym sportem na świecie. Według FIFA i badaczy sportu miliony ludzi gra w piłkę nożną zawodową, półprofesjonalną lub amatorską. Ten sport uprawiają zarówno dorośli (mężczyźni i kobiety), jak i młodzież w grupach juniorskich, które stanowią około 4% populacji świata. 

Piłka nożna wiąże się z kontaktem fizycznym między zawodnikami, ruchami o dużej intensywności, szybkimi zmianami kierunku, sprintami, przyspieszeniami i kopaniem piłki, co może powodować kontuzje i urazy wynikające z kontaktu lub przeciążenia.  

Po przeczytaniu niniejszego artykułu dowiesz się, kto jest bardziej narażony na kontuzje – piłkarz zawodowy, czy amator, czy kontuzje częściej przytrafiają się podczas treningu, czy meczu, gdzie najczęściej są lokalizowane urazy, w jaki sposób powstają oraz jak często grając w piłkę, można doznać urazu, zaliczanego do grupy ciężkich.

Spis treści:

1. Piłkarz zawodowy i amator – czy są różnice w statystykach urazowych?
2. Częstość występowania kontuzji u piłkarzy
3. Główne lokalizacje kontuzji u piłkarzy
4. Kontuzje u piłkarzy – podsumowanie

Piłkarz zawodowy i amator – czy są różnice w statystykach urazowych? 

Podczas gdy profil kontuzji profesjonalnych piłkarzy jest znany, niewiele wiadomo o profilu kontuzji piłkarzy amatorów, choć miliony osób grają w piłkę nożną na tym poziomie. Wiedza na temat wskaźników kontuzji u amatorskich piłkarzy jest ograniczona. W jednym z badań wskazano, że ogólny wskaźnik występowania urazów był wyższy u piłkarzy amatorów w porównaniu z piłkarzami zawodowymi. Jednak wskaźniki występowania urazów podczas treningu i meczu były wyższe u piłkarzy zawodowych niż u amatorów.  

Urazy mięśni/ścięgien, urazy stawów i więzadeł oraz stłuczenia były głównymi rodzajami urazów u obu kategorii piłkarzy. Częstość występowania urazów mięśni/ścięgien u piłkarzy amatorów przewyższała ich częstość występowania u piłkarzy zawodowych o ok. 5%. Z drugiej strony urazy stawów/więzadeł i stłuczenia przeważały u piłkarzy zawodowych w porównaniu z amatorami. U piłkarzy amatorów częściej występowały urazy umiarkowane, podobnie jak urazy ciężkie; sytuacja odwraca się w przypadku urazów łagodnych. Piłkarze amatorzy byli dotknięci urazami kontaktowymi w mniejszym stopniu w porównaniu z  piłkarzami zawodowymi. Wśród piłkarzy amatorów wskaźnik nawrotów jest nieco wyższy. 

Wynikać to może z kilku okoliczności, m.in.: 

1. Na częstość występowania urazów wpływ ma ogrom czynników. Częstość, lokalizacja i powaga urazów różni się w zależności od płci, pozycji w grze, doświadczenia, miejsca urazu, wieku, rodzaju boiska, poziomu stresu psychologicznego. Ponadto odnotowano zmienność wskaźników w zależności od kraju pochodzenia drużyny piłkarskiej (klimatu); rodzaju rozgrywek, takich jak mecze towarzyskie lub mecze konkurencyjne (krajowe, mistrzostwa świata, mistrzostwa Europy lub igrzyska olimpijskie); sezonu; i rodzaju murawy.   
2. Życie piłkarza zawodowego całkowicie różni się od życia piłkarza amatora. Profesjonalni piłkarze korzystają z dostosowanych programów treningowych z lepszym sprzętem i różnorodnością programów treningowych, ale też odnoszą więcej stresu podczas gry, intensywność treningów jest zwiększona, a wymagania do samego siebie i nacisk społeczny jest wyższy, niż w przypadku rozgrywki pomiędzy amatorami. 

W tym artykule przejrzymy się bliżej tym różnicom i czynnikom, które na nie wpływają. 

Częstość występowania kontuzji u piłkarzy 

Poniżej znajdziesz dane o kontuzjach treningowych i meczowych (liczby są zaokrąglone w celu uproszczenia, ale odzwierciedlają ogólną tendencję):

• Kontuzje treningowe: 3 kontuzje/1000 h treningowych u piłkarzy zawodowych vs. 4 kontuzje/1000 h treningowych u piłkarzy amatorów;
• Kontuzje meczowe: 30 kontuzji/1000 h treningowych u piłkarzy zawodowych vs. 17 kontuzji/1000 h treningowych u piłkarzy amatorów.

Jak wynika z powyższego, w przypadku dorosłych piłkarzy, zarówno zawodowych, jak i amatorów wskaźnik doznania urazu w trakcie meczu jest ponad pięciokrotnie wyższy niż w trakcie treningu. Podobne tendencje stwierdzono u piłkarek i młodych sportowców. Podkreślenia jednak wymaga, że danych dotyczących urazów u grających w piłkę nożną mężczyzn nie można uogólniać na piłkarki ze względu na różnice antropometryczne i fizjologiczne między płciami, takie jak np. reakcje organizmu na wydajność i zmęczenie.  

Kilka badań przypisuje różnicę między wskaźnikami kontuzji w trakcie meczu i treningu różnym czynnikom. Stres podczas wydarzeń na żywo, podejmowanie ryzyka oraz wysokie oczekiwania ze strony kierownictwa zespołu i kibiców są identyfikowane jako psychologiczne czynniki poprzedzające kontuzje sportowe. Zestresowani zawodnicy, chcący grać solidnie i agresywnie, są bardziej narażeni na odniesienie kontuzji w trakcie meczu.

Ponadto w trakcie meczów wymagania fizyczne są większe w porównaniu z wymaganiami sesji treningowych. Większa zmienność i niepewność wymagań gry podczas rywalizacji z rywalami, liczba kontaktów i kolizji w trakcie meczów oraz zmęczenie generowane w trakcie meczu mogą przyczyniać się do większej częstości występowania kontuzji w trakcie meczu w porównaniu z treningiem. 

Główne lokalizacje kontuzji u piłkarzy

Urazy związane z piłką nożną najczęściej dotyczą mięśni stawu kolanowego, skokowego oraz ścięgien uda i łydki. W piłce nożnej najczęstszym rodzajem urazów są kontuzje, skręcenia i nadwyrężenia. Ponad 65% kontuzji piłkarskich jest klasyfikowanych jako drobne, 25% umiarkowane i 10% poważne.

Około 50% urazów piłkarskich jest wynikiem bezpośredniego kontaktu między zawodnikami, w tym zderzeń, podczas gdy do pozostałych (bezkontaktowych) dochodzi podczas takich czynności, jak bieganie, strzelanie i odwracanie głowy. 

W piłce nożnej obszarem najbardziej narażonym na urazy są kończyny dolne (61% do 90%), zarówno u zawodowych piłkarzy i zawodniczek, jak i u młodych i dorosłych amatorów.   

Najczęstsze lokalizacje urazów to:  

• udo: kontuzji ścięgien podkolanowych, mięśni czworogłowych, mięśni przywodzicieli i mięśni łydki. W jednym z badań zauważa się, że urazy te były liczniejsze podczas meczu niż podczas treningu. 
• kostka: urazy kostki są powszechne zarówno u profesjonalnych, jak i amatorskich piłkarzy, zwłaszcza urazy więzadeł bocznych, ponieważ piłka nożna jest sportem, który wywiera duże obciążenie na kostkę. Mogą być spowodowane zmieniającymi się ruchami w piłce nożnej, w połączeniu ze stałym kontaktem między zawodnikami. Zwykle dzieje się tak, gdy stopa jest przechylona do wewnątrz, np. z powodu złego kroku.   
• kolano: więzadło krzyżowe przednie (ACL), więzadło krzyżowe tylne (PCL), więzadło poboczne przyśrodkowe (MCL) i więzadło poboczne boczne (LCL), przy czym ACL jest najczęściej dotknięte.  

W zależności od płci zawodnika, częstość występowania urazów więzadła krzyżowego przedniego jest wyższa u kobiet, podczas gdy częstość występowania skręcenia stawu skokowego jest wyższa u mężczyzn.

Częstotliwość występowania urazów więzadła krzyżowego przedniego i skręceń stawu skokowego jest wyższa u zawodników rywalizujących na wyższym poziomie oraz podczas meczów w porównaniu z treningami:

• biodro/pachwina. Urazy pachwiny wydają się być częstsze u piłkarzy w porównaniu z piłkarkami.   
• urazy głowy/twarzy/szyi: stanowią od 4% do 24% wszystkich urazów w piłce nożnej. Stwierdzono wszelkiego rodzaju urazy głowy, w tym złamania twarzy, rany szarpane i urazy oczu. Najczęściej są spowodowane bezpośrednim uderzeniem w głowę, twarz, szyję lub kontaktem zawodnik z zawodnikiem. Często kontuzje powstają podczas meczów i treningów piłki nożnej na skutek kumulacji dużej prędkości i kontaktu.   

Kontuzje u piłkarzy – podsumowanie

Profesjonalna piłka nożna ma jeden z najwyższych wskaźników występowania kontuzji, co skutkuje niedostępnością zawodników na treningach i meczach, wysokimi kosztami leczenia, zmniejszoną wydajnością zespołu. W rzeczywistości wykazano, że ryzyko odniesienia kontuzji u zawodowych piłkarzy jest około 1000 razy wyższe w porównaniu z osobami wykonującymi typowe zawody przemysłowe, które na ogół wiążą się z wysokim ryzykiem wypadków.  

Wysoki wskaźnik kontuzji podczas gry w piłkę nożną dotyczy także osób, nieuprawiających tego sportu zawodowo.  

Rozkład uszkodzeń według obszarów anatomicznych u piłkarzy amatorów jest stosunkowo podobny do tego u piłkarzy zawodowych.  

Kontuzje piłkarskie wpływają na jakość życia gracza i stanowią poważne zagrożenie dla kariery (w przypadku zawodowych sportowców), a w przypadku amatorów – mogą znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie i wykonywania zadań zawodowych, nawet niezwiązanych ze sportem. Stąd każdy grać powinien mieć na względzie wysokie ryzyka związane z tą aktywnością, a w przypadku doznania urazu bez wahania zwrócić się o pomoc do specjalisty. 

Piśmiennictwo

1. Gurau TV, Gurau G, Voinescu DC, Anghel L, Onose G, Iordan DA, Munteanu C, Onu I, Musat CL. Epidemiology of Injuries in Men’s Professional and Amateur Football (Part I). J Clin Med. 2023 Aug 26;12(17):5569. doi: 10.3390/jcm12175569. PMID: 37685638; PMCID: PMC10488230. 

2. Gurau TV, Gurau G, Musat CL, Voinescu DC, Anghel L, Onose G, Munteanu C, Onu I, Iordan DA. Epidemiology of Injuries in Professional and Amateur Football Men (Part II). J Clin Med. 2023 Sep 29;12(19):6293. doi: 10.3390/jcm12196293. PMID: 37834937; PMCID: PMC10573283. 

3. Prachi Lakshakar, Prachi Sathe, Abhinav Sathe, D. Vijay Kumar, Common Sports Injury in Football Players: A Review, Department of Physiotherapy, Rajeev Gandhi College, Bhopal, Madhya Pradesh, India Corresponding Author: Prachi Sathe DOI: https://doi.org/10.52403/ijshr.20220405, International Journal of Science and Healthcare Research Vol.7; Issue: 2; April-June 2022