Listopad jest Międzynarodowym Miesiącem Walki z Męskim Rakiem. Żartobliwy termin Movember powstał z połączenia angielskich wyrazów moustache (wąsy) i november (listopad). Do typowo męskich nowotworów należy rak jądra i rak gruczołu krokowego. Każdego roku w Polsce na raka jądra zachorowuje około 1500 mężczyzn, a na raka stercza – około 15000. Stereotypowe postrzeganie męskości jako bycia „twardzielem” wyklucza dbanie o zdrowie i chodzenie do lekarza, gdy naprawdę nic nie dolega. Ta kampania ma powodować zmianę tego oblicza męskiego zdrowia, co wyrażają wąsy – jako zmiana w męskim obliczu.

Rak prostaty (nowotwór prostaty) jest najczęstszym nowotworem złośliwym u mężczyzn i stanowi 23% ogółu wszystkich nowotworów diagnozowanych w Polsce. Rak stercza najczęściej jest bezobjawowy; jeżeli występują objawy, to z tytułu towarzyszącego mu łagodnego rozrostu stercza i są to: osłabienie strumienia oddawanego moczu, naglące parcia na mocz, przerywany strumień moczu, oddawanie moczu w nocy, zaburzenia erekcji, nietrzymanie moczu.

Do głównych czynników ryzyka raka gruczołu krokowego należą:

• wiek – powyżej 45 roku życia, rzadko pojawia się wcześniej;
• obciążenie rodzinne – jeżeli choroba ta występowała u członków bliskiej rodziny (ojciec, brat) ryzyko rośnie znacząco;
• palenie papierosów;
• dieta bogata w tłuszcze nasycone (smalec, masło, itp.);
• niska aktywność seksualna po 40. roku życia (rzadkie ejakulacje powodują brak opróżniania gruczołu krokowego i zaleganie płynu nasiennego);
• ryzykowne zachowania seksualne (infekcje przenoszone drogą płciową zwiększają ryzyko wystąpienia nowotworu prostaty).

Im wcześniej nowotwór prostaty zostanie wykryty, tym większe będą szanse na jego wyleczenie. Do diagnostyki raka stercza stosuje się oznaczenie specyficznego antygenu prostaty (swoisty antygen sterczowy, PSA).  Europejskie Towarzystwo Urologiczne rekomenduje, aby po raz pierwszy swoisty antygen sterczowy (PSA) zbadać w wieku 40-45 lat.

• u mężczyzn z początkowym oznaczeniem PSA< 1 ng/ml kolejne oznaczenie można wykonać o 8 latach;
• przy wartości wyższej niż 1 ng/ml u panów w wieku 45-59 lat kolejne oznaczenia powinno się wykonywać co 2-4 lata;
• przy PSA powyżej 2 ng/ml po 60 roku życia kolejne oznaczenia powinno się wykonywać również co 2-4 lata.

Jeżeli wynik PSA nie był jednoznaczny, oznacza się wolną frakcję tego antygenu (fPSA), które wykazuje większą czułość i swoistość. Stosunek fPSA do PSA jest niższy u pacjentów z rakiem prostaty. Każdy tego typu wynik laboratoryjny powinien być zweryfikowany przez urologa badaniem palpacyjnym oraz ultrasonograficznym.

Rak jądra (nowotwór jądra) jest nowotworem występującym między 14. a 40. rokiem życia. Rozwija się w ciągu kilku tygodni, nie dając specyficznych dolegliwości. U sportowców takich jak Ivan Basso czy Lance Armstrong do rozpoznania tego raka dochodziło przypadkowo podczas leczenia operacyjnego obrażeń z kraks kolarskich.

Do czynników ryzyka raka jądra zalicza się:

• wnętrostwo (niezstąpienie do moszny jednego lub obu jąder)
• obciążenie rodzinne – jeżeli choroba ta występowała u członków bliskiej rodziny (ojciec, brat), ryzyko rośnie dziesięciokrotnie;
• zespół Klinefeltera;
• zespół Downa;
• zakażenie HIV.

Wyleczalność raka jądra jest niemal stuprocentowa – pod warunkiem odpowiednio wczesnego wykrycia choroby. Jak zatem wygląda diagnostyka w profilaktyce tego nowotworu?

• comiesięczne samobadanie jąder (analogicznie do samodzielnego badania piersi u kobiet). Uwagę powinno zwrócić zmiana twardości jednego z jąder, wrażenie, że staje się ono ciężkie, spuchnięte, powiększone; pojawiła się na nim jakakolwiek struktura, której nie ma na drugim jądrze albo gdy w worku mosznowym pojawił się płyn.
• USG jąder.

Z uwagi na bardzo szybki wzrost zmian chorobowych każde odłożenie wizyty u urologa lub zwlekanie z rozpoczęciem leczenia zmniejsza szanse młodego mężczyzny na całkowite wyzdrowienie. W przypadku rozpoznania choroby nowotworowej istotną rolę w ocenie zaawansowania choroby, monitorowania skuteczności leczenia oraz wykrywaniu ewentualnych nawrotów przydatne mogą być oznaczenia markerów takich jak alfafetoproteina (AFP), dehydrogenaza mleczanowa (LDH) lub podjednostka beta ludzkiej gonadotropiny kosmówkowej (β-hCG).

Pomimo usystematyzowanej wiedzy, przedstawionej powyżej, mężczyźni nie przeprowadzają zalecanych badań oraz ignorują wczesne objawy nowotworu. Często zgłaszają się do lekarza, kiedy pojawią się objawy związane z przerzutami do układu kostnego. Jednym z nich są chroniczne bóle kości, w szczególności miednicy, kręgosłupa i kości udowych. W tym momencie zazwyczaj jest już za późno na pełne wyleczenie.

• Polska jest jedynym krajem na świecie, w którym odnotowano 18% wzrost śmiertelności chorych z rakiem stercza
• Spośród wszystkich nowotworów u mężczyzn rak stercza wyróżnia się największą dynamiką wzrostu zachorowalności i śmiertelności
• Powszechnym, niepokojącym zjawiskiem jest diagnozowanie choroby na zbyt późnym etapie zaawansowania

Problematyka Movember obejmuje również to, że mężczyźni nie rozmawiają o chorobach, a w szczególności boją się rozmawiać o chorobach ich układu moczowo-płciowego. Nawet samo badanie kojarzy się z odarciem z męskości. Tym bardziej przyznanie się, że zostali dotknięci taką chorobą, odbiera im pewność siebie i daje wypaczone wyobrażenie o utracie męskości. Na świecie jednak nowotwory gruczołu krokowego powoli przestają być jednak tabu. O swojej wygranej walce z tą chorobą otwarcie mówią choćby aktorzy Robert De Niro czy Maciej Damięcki.

Pomóżmy naszym mężczyznom!