Zwichnięcia rzepki są powszechne i stanowią 3% wszystkich urazów kolana. Z czasem u pacjentów z niestabilnością rzepki może wystąpić wyniszczający ból, ograniczenia podstawowych funkcji i długotrwałe zapalenie stawów. Stąd tak ważne jest zwrócenie się do specjalisty we właściwym czasie i pozostawanie pod jego kontrolą przez okres leczenia. Po przeczytaniu niniejszego artykułu dowiesz się, jakie są przyczyny zwichnięcia rzepki, jak dochodzi do urazu tego narządu oraz kogo najczęściej dotyczy.  

Spis treści:

1. Zwichnięcie rzepki – definicja
2. Przyczyny zwichnięcia rzepki
3. Kto jest szczególnie narażony na zwichnięcie rzepki?
4. Objawy i rozpoznanie zwichnięcia rzepki
5. Podsumowanie

Zwichnięcie rzepki – definicja 

Zwichnięcie rzepki jest definiowane jako nienawracające lub nawracające wysunięcie i przemieszczenie rzepki od powierzchni rzepkowej kości udowej na bok. Generalnie przemieszczenie następuje w kierunku zewnętrznym.

Zwichnięcie rzepki jest odrębnym bytem od podwichnięcia rzepki, ale występuje w spektrum zaburzeń określanych jako niestabilność rzepki. 

Przyczyny zwichnięcia rzepki 

Etiologia zwichnięć rzepki nie jest jednolita. Zwichnięcie rzepki najczęściej wiąże się z wieloma czynnikami, takimi jak:

• ostry uraz,
• przewlekła wiotkości więzadeł,
• nieprawidłowe ustawienie kości,
• zaburzenia tkanki łącznej,
• patologia anatomiczna, może być spowodowana koślawością kolan, dysplazją rzepki lub wysoką rzepką. 

Zwichnięcie rzepki raczej nie występuje w kolanie o prawidłowej anatomii stawu rzepkowo-udowego. 

W większości przypadków jest to uraz związany ze sportem. Jest wynikiem pośredniej siły działającej na staw kolanowy, która prowadzi do koślawości i zewnętrznej rotacji kości piszczelowej względem kości udowej. Najczęstsze przypadki obejmują aktywność sportową z szybkim zwalnianiem i skręcaniem, w tym wewnętrzną rotację nogi po postawieniu stopy (np. gimnastyka, piłka nożna, zapasy). W jednym z badań wskazano, że ponad połowa (55–61%) pierwotnych zdarzeń ma miejsce podczas uprawiania sportu przez młodzież.   

Zwichnięcia mogą również wystąpić w wyniku zdarzeń urazowych, takich jak bezpośrednie uderzenie w częściowo zgięte kolano, jak i bezkontaktowych (np. uraz skrętny z wyprostowanym kolanem i stopą obróconą na zewnątrz). 

W jednym z badań naukowych wskazano, że do zwichnięcia rzepki w wyniku obrażeń kontaktowych dochodzi nawet dwa razy częściej, niż w przypadku urazów bezkontaktowych, przy czym urazy kontaktowe częściej występują u sportowców płci męskiej, a urazy bezkontaktowe częściej występują u kobiet. 

Choć w trakcie uprawiania sportu czasami nie da się uniknąć kontuzji, warto monitorować swój organizm, by obniżyć ryzyko wystąpienia innych problemów – Pakiet Fitness zawiera badania laboratoryjne umożliwiające przekrojową ocenę kondycji i stanu zdrowia.

Kto jest szczególnie narażony na zwichnięcie rzepki? 

Większość urazów i patologii występuje u osób młodych. W szczególności większość pacjentów z niestabilnością rzepki ma od 10 do 17 lat i jest płci żeńskiej.  Częstość występowania niestabilności rzepki w populacji ogólnej wynosi 5,8 na 100 000 i 29 na 100 000 w grupie wiekowej od 10 do 17 lat. Zwichnięcie rzepki rzadziej występuje po trzeciej dekadzie życia.  

Pacjenci z otyłością, a także nastoletnie sportsmenki, mają tendencję do większej predylekcji do tego urazu. Uważa się, że predyspozycja kobiet do zwichnięcia rzepki jest najbardziej przypisywana na różnice anatomiczne związane z płcią, w tym większą wiotkość więzadeł i zwiększony Kąt Q wynikający z szerokości miednicy i ułożenia kończyn.  

Pacjenci poniżej 16 roku życia mają tendencję do wyższych wskaźników nawrotów i powiązanych powikłań niestabilności rzepki po zwichnięciu rzepki.  

Objawy i rozpoznanie zwichnięcia rzepki 

Dokładny wywiad i badanie są konieczne, aby zidentyfikować zwichnięcie rzepki i jego potencjalne przyczyny. Badania powinny obejmować obrazowanie w celu oceny struktur kostnych i tkanek miękkich w celu ukierunkowania leczenia. 

Na początku specjalista powinien przeprowadzić wywiad i wziąć pod uwagę m.in. wiek i płeć pacjenta. Lekarz powinien zapytać cię o liczbę poprzednich przypadków zwichnięć lub podwichnięć, skargi na niestabilność, ogólną historię wiotkości więzadeł, jakiekolwiek wcześniejsze zabiegi chirurgiczne, lokalizację bólu. Pacjenci zwykle zgłaszają ból po stronie przyśrodkowej kolana, ograniczenie ruchomości, obrzęk, widoczne przesunięcie rzepki. Niektórzy mogli doznać uczucie przeskoczenia w kolanie. 

Następnie specjalista przeprowadzi badanie fizykalne, które obejmuje ocenę szeregu obszarów. Oceni ogólne ustawienie kończyn, rotację bioder i kolan (nadmierne przodopochylenie kości udowej powoduje, że palce u stóp pacjenta są skierowane do środka lub przypominają „gołębie palce”), obecność dużych wylewów krwi do stawu. Sprawdzi, czy widoczny jest dowód ostrego urazu lub stwierdzi brak oznak urazu, co może wskazywać na przewlekły mechanizm wiotkości, oceni wzrost biernego przesunięcia rzepki w porównaniu do strony przeciwległej itd.  

Złotym standardem jest przeprowadzenie badań obrazowych w celu postawienia diagnozy. Badania obrazowe – w zależności od rodzaju (USG, tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny) pozwolą ujawnić i ocenić ogólne ustawienia kończyn dolnych, wysokość rzepki, pochylenie rzepki, dysplazję bloczkowa, rotację kości piszczelowej. 

Podsumowanie 

Zwichnięcie może być często związane z patologią kolana i prowadzić do przewlekłego bólu, ograniczeń aktywności i przewlekłego zapalenia stawów. Pomimo częstości występowania, zwichnięcie rzepki jest często pomijane, a jedynym objawem jest często krwawienie do stawu kolanowego. Postawienie właściwej diagnozy wymaga konsultacji ze specjalistą, gdyż następstwa nieleczonego urazu mogą mieć charakter długotrwały i poważnie ograniczający nie tylko uprawianie sportu, ale nawet codzienne funkcjonowanie. 

Bibliografia 

1. Wolfe S, Varacallo M, Thomas JD, Carroll JJ, Kahwaji CI. Patellar Instability. 2023 Sep 4. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2024 Jan–. PMID: 29494034. 

2. Baryeh K, Getachew F. Patella dislocation: an overview. Br J Hosp Med (Lond). 2021 Aug 2;82(8):1-10. doi: 10.12968/hmed.2020.0429. Epub 2021 Aug 4. PMID: 34431342