W tej części artykułu, poświęconego najczęstszym kontuzjom u piłkarzy amatorów i zawodowców, przeczytasz jakie konkretnie urazy przytrafiają się najczęściej,  jakie czynniki na to wpływają oraz w jaki sposób można zapobiegać kontuzjom, ryzyko których w przypadku uprawiania piłki nożnej jest znaczne, zarówno w przypadku zawodowych piłkarzy, jak i amatorów. 

Spis treści:

1. Najczęstsze kontuzje
   • Skręcenia stawu skokowego i niestabilność stawu skokowego
   • Urazy kolana
   • Naciągnięcie ścięgna podkolanowego
   • Urazy biodra
   • Uraz nadgarstka i ręki
     • Uszkodzenia więzadeł pobocznych (UCL) kciuka
   • Shin splints
   • Wstrząs piłkarski
2. Przyczyny kontuzji
3. Ilość i standardy treningu, stosunek ilości godzin treningowych do godzin meczowych, proporcje 
4. Zapobieganie
5. Podsumowanie

Najczęstsze kontuzje 

Skręcenia stawu skokowego i niestabilność stawu skokowego 

Skręcenie kostki jest częstym urazem sportowym i występuje u ok. 80% osób. Skręcenie stawu skokowego to częściowe lub całkowite uszkodzenie jednego lub więcej więzadeł stawu skokowego. Najczęstszym urazem stawu skokowego jest uszkodzenie więzadła ATFL (więzadło strzałkowo-skokowe przednie). Skręcenie kostki występuje, gdy silne więzadło podtrzymujące kostkę rozciąga się poza swoje granice i ulega rozdarciu. Do bocznego skręcenia stawu skokowego dochodzi podczas gwałtownego przesunięcia środka masy ciała nad stopę lądującą lub obciążoną. Kostka toczy się na zewnątrz, stopa skręca do wewnątrz, powodując rozciągnięcie i rozdarcie więzadła bocznego.  

Przeczytaj też: Kontuzje piłkarzy amatorów i zawodowców – jak często występują i jakich części ciała dotyczą?

Urazy kolana 

Kolano składa się z dwóch więzadeł krzyżowych i dwóch więzadeł pobocznych. Jednym z najczęstszych urazów jest więzadło krzyżowe przednie, tzw. ACL. Uszkodzenia więzadła krzyżowego przedniego i więzadła pobocznego przyśrodkowego mogą wystąpić np., gdy na kolana wywierane jest napięcie, np. w wyniku bezpośredniego kontaktu z innym zawodnikiem  podczas walki o piłkę.  Do urazu może dojść również bez kontaktu z przeciwnikiem podczas zmiany kierunku biegu na pewnej prędkości.  

Zobacz też: Kolano biegacza – na czym polega kontuzja?

Naciągnięcie ścięgna podkolanowego 

Uszkodzenie mięśnia ścięgna podkolanowego przejawia się jako ból uda w tylnej części, spowodowany pośrednim urazem kurczliwej części mięśnia. Naciągnięcie ścięgna podkolanowego może objawiać się naciągnięciem, częściowym naderwaniem lub całkowitym zerwaniem. Najczęstsze urazy ścięgna podkolanowego występują w grubej środkowej części mięśnia lub w miejscu, w którym włókno mięśniowe łączy się z włóknami ścięgnistymi. Naciągnięcie mięśnia występuje, gdy mięsień wydłuża się podczas kurczenia lub skracania. Chociaż brzmi to sprzecznie, dzieje się tak, gdy osoba prostuje staw kolanowy, gdy mięsień jest obciążony, nazywa się to skurczem ekscentrycznym. Podczas sprintu w piłce nożnej i gonitwie za piłką mięsień ścięgna podkolanowego kurczy się ekscentrycznie, gdy tylna noga jest wyprostowana, a palce u nóg służą do odpychania się i poruszania się do przodu. Mięśnie ścięgien podkolanowych są nie tylko wydłużone w tym miejscu kroku, ale także obciążone masą ciała i siłą niezbędną do ruchu do przodu. Uszkodzenie mięśnia ścięgna podkolanowego wiąże się również z wysokim wskaźnikiem ponownego urazu.  

Urazy biodra 

Często dochodzi do kontuzji obejmujących bezpośredni uraz grzebienia biodrowego, który powoduje stłuczenie lub krwiak podokostnowy. Tego typu kontuzje są częste w sportach kolizyjnych. Do tego miejsca przylega wiele mięśni, w tym mięśnie brzucha. Uraz może wiązać się z uszkodzeniem kości i/lub dowolnej tkanki miękkiej i powstaje w wyniku prostego uderzenia w część kostną miednicy. Może do niego dojść także w wyniku mocnego upadku na biodro podczas uprawiania dowolnego sportu. Ten uraz charakteryzuje: miejscowy ból i silna, wyczuwalna tkliwość grzebienia biodrowege. 

Naciągnięcie pachwiny 

Najczęstszym urazem pachwiny w sporcie jest naciągnięcie mięśnia przywodziciela. U piłkarzy częstość występowania urazów pachwiny wynosi od 10% do 18%.  Wynikający z tego ból jest często frustrującym problemem u osób wykonujących szybkie sprinty, zmiany przyspieszania i zwalniania, takie jak piłka nożna. Uraz pachwiny w większości przypadków może powodować przewlekły ból. 

Uraz nadgarstka i ręki 

Złamania łódeczkowate i złamanie Collesa (złamanie nasady kości promieniowej) to najczęstsze kontuzji kości nadgarstka, występujące z dużą częstością u piłkarzy i coraz częściej u sportowców płci żeńskiej. Uraz nadgarstka najczęściej wynikają z nadmiernego wyprostu podczas upadku. 

Uszkodzenia więzadeł pobocznych (UCL) kciuka

Uszkodzenie powstaje np. podczas upadku na wyciągniętą rękę z odwiedzionym kciukiem. 

Shin splints 

Shin splints powstają, gdy mięśnie łydek wielokrotnie ciągną wnętrze kości piszczelowej. Powoduje to stan zapalny i puchnięcie mięśni oraz ból w okolicy 2/3 dalszych długości piszczeli. Można to wiązać z wieloma różnymi przyczynami, w tym wyregulowane lub słabe mięśnie łydek, zużyte lub nieprawidłowo dopasowane buty operacyjne lub buty piłkarski. Innymi przyczynami mogą być zbyt intensywny trening wykonywany na twardych nawierzchniach lub zmiana obciążenia treningowego lub rodzaju wykonywanych ćwiczeń. 

Wstrząs piłkarski 

Wstrząśnienie mózgu to jedna z najczęstszych kontuzji występujących w piłce nożnej. W piłce nożnej występuje najwyższy wskaźnik wstrząsów mózgowych podczas 10 000 pokazów sportowych. Wstrząśnienie mózgu może być spowodowane kilkoma różnymi przyczynami: uszkodzenia biomechaniczne, w tym uderzenie w twarz, szyję lub głowę oraz kolizja z innym zawodnikiem, mogą wynikać z każdego uderzenia, które przenosi siłę na głowę. Do objawów wstrząśnienia mózgu należą: ból głowy, zawroty głowy, nudności, senność, utrata równowagi, drętwienie, niewyraźne widzenie i trudności z koncentracją. Wstrząsy mózgowe mogą być bardzo poważnymi obrażeniami w piłce nożnej. 

Przyczyny kontuzji  

Istnieją dwa rodzaje czynników ryzyka (wewnętrzne i zewnętrzne), które są odpowiedzialne za kontuzje piłki nożnej. Wewnętrzne czynniki ryzyka (związane z osobą) mają charakter indywidualny biologiczny lub psychospołeczny – to cechy danej osoby, takie jak siła mięśni, niestabilność stawów, osłabienie mięśni, asymetria, wcześniejsze urazy, adekwatność rehabilitacji i stres psychospołeczny.  Zewnętrzne czynniki ryzyka są związane ze środowiskami, należą do nich m.in. poziom gry, ilość zawodów i ćwiczeń, zasady gry i faule, sprzęt.   

• Niestabilność stawów – Niestabilność barku jest jednym z najczęstszych problemów u piłkarzy; 
• Siła, napięcie i asymetria mięśni – U piłkarzy siła mięśni jest ważnym elementem sprawności fizycznej. Próby siły kończyn dolnych są bardzo ważne, ponieważ angażują grupy mięśniowe (mięsień czworogłowy, ścięgno podkolanowe, mięsień prosty uda, łydki) odgrywają bardzo ważną rolę w generowaniu i absorbowaniu dużych sił podczas przyspieszania, zwalniania, skoku, kopnięcia, powrotu, podejścia, wykonywania zmian kierunku i innych czynności ruchowych podczas meczu piłki nożnej. U piłkarzy osłabienie mięśni, napięcie, ból mięśni, skurcze mięśni,  kontuzje i nadmierne zmęczenie są bardzo częste podczas meczu piłki nożnej i mogą prowadzić do dodatkowych kontuzji. 
• Mechanika ciała – w piłce nożnej prawidłowa biomechanika zapewnia sprawny ruch i może zmniejszyć ryzyko kontuzji u piłkarzy. Nieprawidłowa technika może powodować nieprawidłową biomechanikę podczas gry w piłkę nożną, co może zwiększyć ryzyko kontuzji. 
• Czynniki psychologiczne – w sporcie istnieją wyzwania fizyczne, takie jak intensywny trening i urazy, które mogą prowadzić do problemów psychologicznych u piłkarzy, takich jak zachowania poznawcze i emocjonalne. Gracze muszą także stawić czoła osobistym wyzwaniom, takim jak związki czy traumatyczne wydarzenia życiowe. Czynniki te wpływają również na wyniki i trening zawodnika. Wskazuje się, że stres związany z wydarzeniem życiowym zwiększa ryzyko kontuzji sportowych.  
• Wcześniejsze kontuzje i rehabilitacja – Wcześniejsze kontuzje i nieodpowiednia rehabilitacja są najważniejszymi i nieodłącznymi czynnikami ryzyka u piłkarzy. W jednym z badań wskazuje się, że nawet u 42% kontuzjowanych zawodników w poprzednim roku wystąpiła kontuzja tego samego rodzaju i tego samego miejsca. U piłkarzy 30% skręceń i nadwyrężeń to urazy wtórne tego samego rodzaju i lokalizacji. Pełna rehabilitacja, trening proprioceptywny stosowana jest w celu zminimalizowania możliwości wystąpienia ponownych urazów. 
• Poziom gry i pozycja na boisku – np. bramkarz jako jedyny może używać rąk, stąd ma predyspozycje do innych kontuzji, niż pozostali piłkarze z drużyny. 

Ilość i standardy treningu, stosunek ilości godzin treningowych do godzin meczowych, proporcje 

• Stan boiska – 24% urazów ma miejsce w wyniku niezadowalających boisk. Najczęstsze kontuzje występują u piłkarzy na skutek połączenia złej nawierzchni i innych czynników, takich jak napięcie mięśni, niestabilność stawów, słaba jakość obuwia, nieodpowiednia rehabilitacja, odwodnienie. 
• Zasady i gra fair – Najczęstszym mechanizmem kontuzji w piłce nożnej jest bezpośredni kontakt z innym zawodnikiem. 44% do 74% urazów to urazy, zwane urazami kolizyjnymi.    
• Klimat – W badaniach statystycznych, dotyczących częśtości urazów piłkarzy zauważono, że również warunki klimatyczne mają wpływ na predyspozycje. W europejskiej męskiej zawodowej piłce nożnej, drużyny zlokalizowane w północnej Europie (Anglia, Belgia, Niemcy, Holandia, Szkocja, północna Francja i północne Włochy), krajach, które zazwyczaj mają łagodniejsze lata i dłuższe zimy, miały większą częstość występowania kontuzji w porównaniu z drużynami z południowej Europy (Hiszpania, Portugalia i środkowe lub południowe Włochy) o klimacie śródziemnomorskim.   

Zapobieganie 

Aby uniknąć kontuzji w piłce nożnej, odpowiednie przygotowanie do gry, utrzymanie sprawności, rozgrzewka i rozciąganie, schładzanie, nawilżanie, odpowiedni sprzęt i umundurowanie (kask,  ochraniacze bioder, obuwie) to jedne z najważniejszych czynników zmniejszających ryzyko kontuzji w piłce nożnej.   

Podsumowanie 

Piłkarze zawodowi i amatorzy pozostają sportowcami o znacznym ryzyku wystąpienia urazu, szczególnie podczas meczów wymagających najwyższego poziomu wydajności.  Kontuzja może wystąpić na skutek nieprawidłowości biomechanicznych, skróconego odpoczynku lub nieprawidłowych technik gry. . Wskaźniki urazów mają znaczenie dla graczy, trenerów i lekarzy medycyny sportowej, gdyż mogą pomóc w opracowaniu spersonalizowanych strategii łagodzenia ryzyka urazów, które mogą uczynić futbol bezpieczniejszym dla obu kategorii piłkarzy.   

Bibliografia 

1. Gurau TV, Gurau G, Voinescu DC, Anghel L, Onose G, Iordan DA, Munteanu C, Onu I, Musat CL. Epidemiology of Injuries in Men’s Professional and Amateur Football (Part I). J Clin Med. 2023 Aug 26;12(17):5569. doi: 10.3390/jcm12175569. PMID: 37685638; PMCID: PMC10488230. 

2. Gurau TV, Gurau G, Musat CL, Voinescu DC, Anghel L, Onose G, Munteanu C, Onu I, Iordan DA. Epidemiology of Injuries in Professional and Amateur Football Men (Part II). J Clin Med. 2023 Sep 29;12(19):6293. doi: 10.3390/jcm12196293. PMID: 37834937; PMCID: PMC10573283. 

3. Prachi Lakshakar, Prachi Sathe, Abhinav Sathe, D. Vijay Kumar, Common Sports Injury in Football Players: A Review, Department of Physiotherapy, Rajeev Gandhi College, Bhopal, Madhya Pradesh, India Corresponding Author: Prachi Sathe DOI: https://doi.org/10.52403/ijshr.20220405, International Journal of Science and Healthcare Research Vol.7; Issue: 2; April-June 2022