Organizm osób regularnie uprawiających sport jest na co dzień poddawany szeregowi obciążeń. W związku z tym, aby utrzymać nie tylko dobrą formę sportową, ale również ogólne zdrowie, trzeba regularnie wykonywać badania krwi i monitorować stan swojego zdrowia. Jak często robić badania krwi i jakie badania krwi dla sportowców dobrze jest wykonać? Odpowiedzi na te pytania znajdziesz w tym artykule.
Spis treści:
- Dlaczego regularne badania krwi u sportowców są ważne?
- Jak często robić badania krwi będąc sportowcem lub osobą aktywną fizycznie?
- Jakie badania krwi dla sportowców są najważniejsze?
- Badania krwi a konkretne dyscypliny sportowe
- Jak przygotować się do badań krwi?
Dlaczego regularne badania krwi u sportowców są ważne?
Regularne badania krwi u sportowców ułatwiają monitorowanie nie tylko ich stanu zdrowia, ale również obciążeń treningowych. Niektóre biomarkery stresu oksydacyjnego, stanu zapalnego czy uszkodzenia mięśni pozwalają określić, czy możliwe jest dalsze zwiększanie obciążeń treningowych lub czy dany sportowiec nie potrzebuje większej ilości odpoczynku. Służy to nie tylko maksymalizacji wyników sportowych, ale również zapobieganiu przetrenowaniu. Regularne badania krwi umożliwiają także szybkie reagowanie na zachodzące w organizmie zmiany i tym samym na adaptację strategii żywieniowej, suplementacyjnej czy treningowej.
Jak często robić badania krwi będąc sportowcem lub osobą aktywną fizycznie?
Zarówno u sportowców, jak i u osób aktywnych fizycznie, kluczowa jest wspomniana już regularność. To dzięki niej można zaobserwować zmiany w poszczególnych parametrach krwi na przestrzeni czasu i powiązać je np. z konkretnym etapem cyklu przygotowawczego.
Ogólne zalecenia dotyczące częstotliwości badań
Badania krwi u sportowców warto wykonywać kilka razy do roku oraz we wszystkich tych przypadkach, kiedy zaobserwujemy objawy, które mogą wskazywać na pojawienie się niedoborów czy rozwijanie konkretnej choroby. Trudno jednak mówić tu o uniwersalnej częstotliwości wykonywania badań, zwłaszcza że część parametrów krwi podlega dynamicznym zmianom, a w przypadku części z nich na efekty zmian trzeba poczekać kilka czy nawet kilkanaście tygodni.
Różnice w badaniach krwi dla amatorów i profesjonalnych sportowców
Gdy mowa o sporcie profesjonalnym, trzeba mieć na uwadze, że standardowe normy wykorzystywane w diagnostyce klinicznej, mogą mieć ograniczone zastosowanie. Sportowcy profesjonalni potrzebują także monitorowania zdecydowanie większej ilości parametrów, w tym markerów silnie powiązanych z intensywnym treningiem np. z uszkodzeniem mięśni.
Jednocześnie sportowcy amatorzy, często rozpoczynający swoją przygodę ze sportem z przyczyn zdrowotnych, mogą borykać się z większą ilością schorzeń i chorób, wymagających regularnego dostosowania wysiłku fizycznego do ich stanu zdrowia.
Czynniki wpływające na konieczność częstszych badań
Monitoring zdrowotny sportowca powinien być również dobrany do charakteru podejmowanego wysiłku, etapu cyklu treningowego, sposobu żywienia oraz suplementacji czy indywidualnych czynników (np. występujących już chorób przewlekłych). Częściej będziemy sprawdzać również sportowca znajdującego się w fazie leczenia danych zaburzeń czy chorób, aby kontrolować postępy terapii i wdrożonych zmian.
Jakie badania krwi dla sportowców są najważniejsze?
W sporcie zarówno zawodowym, jak i amatorskim, kluczowa jest indywidualizacja – mowa tu zarówno o treningu, żywieniu, jak i opiece specjalistycznej.
Podstawowy panel badań
Absolutnie podstawowym badaniem, które należy wykonać u sportowców o różnym stopniu wytrenowania, jest morfologia. Jej wyniki często pozwalają określić kierunek dodatkowych badań i pobrań, które należałoby zrealizować. Do takich badań podstawowych badań, które również powinny się znaleźć na liście osób „ to do” u osób aktywnych fizycznie, można zaliczyć również również parametry gospodarki lipidowej (cholesterol całkowity, HDL, LDL) oraz węglowodanowej (glukoza).
Wskaźniki przemiany materii i niedoborów
Niedobory pokarmowe są częstym problemem, nie tylko u sportowców. U tych na dietach z ograniczeniem produktów mięsnych warto sprawdzać poziom witaminy B12 oraz żelaza i ferrytyny. Ważnymi badaniami dla sportowców są także: oznaczenie poziomu witaminy D3, kreatyniny czy elektrolitów.
Poziom hormonów
Równowaga hormonalna jest niezwykle ważna dla funkcjonowania całego ustroju, a jednocześnie przez intensywną aktywność fizyczną u niektórych osób może być trudna do utrzymywania. W związku z tym warto wykonać pakiet badań sprawdzających pracę tarczycy (FT3, FT4, TSH), który w razie potrzeby można uzupełnić o kolejne badania. Dobrze jest również oznaczyć prolaktynę, LH, FSH czy estradiol, a także insulinę oraz kortyzol.
Badania krwi a konkretne dyscypliny sportowe
Uprawiana dyscyplina sportu ma wpływ na to, jakie parametry krwi będziemy monitorować ze szczególną uwagą. Przykładowo w sportach o charakterze wytrzymałościowym bardzo częstym problemem jest niski poziom żelaza, a także jego zapasów. Ta sama grupa sportowców, w połączeniu z zawodnikami uprawiających sporty, w których liczą się walory artystyczne (np. łyżwiarstwo, taniec), a także tych „rywalizujących” również z grawitacją (skok wzwyż, skoki narciarskie), może być bardziej narażona na deficyty energii. Tym samym warto u nich monitorować poziom hormonów peptydowych oraz cytokin, które są wskaźnikami dostępności energii, np. grelina, leptyna, FT3.
Jak przygotować się do badań krwi?
Robiąc badania krwi dla sportowców, trzeba się do nich najpierw odpowiednio przygotować, aby uzyskać miarodajne wyniki. Część badań należy zrobić na czczo, najlepiej w godzinach porannych między 7 a 9. Na 2-3 doby przed pobraniem dobrze jest również nie spożywać alkoholu czy innych używek, a przed samym pobraniem usiąść na chwilę i odpocząć.
Zalecenia dotyczące przygotowania się do badania krwi dla sportowców mogą jednak różnić się między sobą, w zależności od tego, jakie parametry krwi zostaną oznaczone. Z tego powodu – jeśli mamy taką możliwość – o sposób przygotowania do badania najlepiej zapytać swojego lekarza lub sprawdzić zalecenia na stronie internetowej laboratorium. W ALAB przy opisie każdego z badań znajdują się informacje dotyczące sposobu przygotowania do pobrania.
opieka merytoryczna: lek. Kacper Staniszewski
Bibliografia:
- Badanie krwi – jak się do niego przygotować? Dostęp: 14.02.2024
https://www.alab.pl/centrum-wiedzy/badanie-krwi-jak-sie-do-niego-przygotowac/ - Dawidziuk, M. Analiza parametrów krwi u sportowców. Dostęp: 14.02.2024
https://alabsport.pl/blog/analiza-parametrow-krwi-u-sportowcow/
