Boks to powszechnie znany światowej klasy sport walki o wysokim prestiżu. Dyscyplina ta cieszy się popularnością jako sport zawodowy, ale też przyciąga coraz więcej amatorów. Oprócz swojej popularności sportowej, boks odgrywa istotną rolę we współczesnej kulturze sportowej, a pięściarze są postrzegani jako symbol zwinności, odporności i siły wewnętrznej. Niemniej, jak każdy sport konfrontacyjny, uczestnictwo w boksie naraża zawodników na różne urazy i kontuzje.  O korzyściach związanych z uprawianiem tej dyscypliny z wieloletnią historią możecie przeczytać w artykule, dostępnym tu, gdzie analizowaliśmy zalety i ryzyka uprawiania tego sportu przez dzieci.  Dziś tym ryzykom przejrzymy się bliżej. W przypadku uprawiania tej dyscypliny przez osoby dorosłe, mające mocniejsze ciosy, większą wagę i determinację – temat ten wydaje się być szczególnie aktualny.

Zapraszam do lektury artykułu, z którego dowiecie się, czy uprawianie boksu zawodowego i amatorskiego jest równie niebezpiecznie pod kątem urazów, a także jakich zasad i środków  bezpieczeństwa należy przestrzegać, aby zwiększyć bezpieczeństwo boksu bez utraty jego widowiskowości.

Spis treści

1. Uraz bokserski – klasyfikacja według lokalizacji i tkanek
   • Najgorsze kontuzje w boksie – przypadki kliniczne i długofalowe skutki
2. Urazy w boksie – badania diagnostyczne i monitorowanie zdrowia zawodnika
   • Uraz bokserski a laboratoryjne markery stanu zapalnego
3. Kontuzje w boksie – statystyki, czynniki ryzyka i specyfika dyscypliny
   • Uraz bokserski a kategorie wagowe – kto jest najbardziej narażony?
   • Boks zawodowy a amatorski – kto jest najbardziej narażony?
4. Kontuzje w boksie – strategia prewencji i bezpieczny trening
5. Podsumowanie

Uraz bokserski – klasyfikacja według lokalizacji i tkanek

Boks znajduje się wśród dyscyplin sportowych o najwyższym wskaźniku urazów. Istnieją także potencjalne długofalowe skutki, które mogą zagrozić całej karierze pięściara, a w przypadku amatorów – wpłynąć na zdolność do wykonywania codziennych i zawodowych obowiązków.

Istotne jest więc zrozumienie, jakie typy urazów występują najczęściej i jakie są potencjalne czynniki ryzyka. Pozwoli to zminimalizować ryzyko kontuzji i ich skutków, zwłaszcza tych poważnych i długotrwałych, co z kolei przyczyni się do poprawy ogólnego stanu zdrowia zawodników, zmniejszy liczbę przypadków przedwczesnego zakończenia kariery sportowej oraz pozwoli trenować bezpiecznie i czerpać korzyści z uprawiania tej dyscypliny bez wymuszonych przerw.  Przyjrzyjmy się więc temu bliżej.

Najgorsze kontuzje w boksie – przypadki kliniczne i długofalowe skutki

Najczęstsze rodzaje urazów, to:

• stłuczenia tkanek miękkich/krwiaki/siniaki. Występują najczęściej i stanowią one około 30% urazów w boksie amatorskim i zawodowym. Są też dominującym rodzajem urazu w boksie kobiet (67%-90%),
• rany cięte/otarcia/uszkodzenia skóry – częstotliwość występowania ran ciętych jest stosunkowo stabilna w różnych badaniach i wynosi około 20%,
• skręcenie/zerwanie mięśnia lub więzadła stanowią około 15% wszystkich urazów bokserskich,
• wstrząs mózgu – częstość występowania około 12%. W badaniach zaobserwowano wyższe wskaźniki wstrząsów mózgu w boksie zawodowym (21%-33%),
• złamania  stanowią około 11 % urazów, doznawanych przez osoby uprawiające boks. Złamania są głównym rodzajem urazów podczas uderzania w worki bokserskie (>35%). W badaniach podkreśla się niską częstość występowania złamań u kobiet uprawiających boks (0%-1,9%), głównie dlatego, że siła uderzenia jest znacznie mniejsza,
• zwichnięcia/podwichnięcia były stosunkowo rzadkimi przypadkami, z częstością występowania około 3%.  

Najczęściej kontuzjowanymi obszarami ciała w warunkach zawodów i treningów były:

• głowa i szyja, w tym rozcięcie twarzy, urazy oczu, urazy nosa,
• kończyny górne: złamania ręki, urazy dłoni, nadgarstka i ramienia, a w szczególności niestabilność stawów śródręczno-nadgarstkowych, tzw. „palec boksera” (boxer’s knuckle), złamania palców i kciuk narciarza (skier’s thumb),
• uraz więzadła krzyżowego przedniego (ACL).

Badania wskazują, że:

• mężczyźni doznają urazów istotnie częściej niż kobiety,
• ryzyko odniesienia urazu wśród przegranych zawodników było niemal dwukrotnie wyższe niż u zwycięzców,
• zawodnicy, którzy przegrali przez nokaut, mieli dwukrotnie wyższe ryzyko urazu w porównaniu z tymi, którzy przegrali w inny sposób.

Choć jest to kontrowersyjny sport, badania wskazują, że boks nie wydaje się mieć długoterminowych konsekwencji dla funkcji kończyn górnych, zwłaszcza w odniesieniu do sprawności dłoni.

Natomiast, powtarzające się wstrząsy mózgu i uderzenia w głowę są głównym czynnikiem ryzyka przewlekłego urazowego uszkodzenia mózgu,  które może powodować upośledzenie funkcji poznawczych i znacznie zagrażać jakości życia w późniejszych latach. 

Istnieją także potencjalne długofalowe skutki, takie jak choroby neurodegeneracyjne. To grupa wrodzonych lub nabytych postępujących chorób układu nerwowego, w których podstawowym zjawiskiem patologicznym jest utrata komórek nerwowych, np. choroba Alzheimera, Choroba Parkinsona i encefalopatia pourazowa (przewlekłe lub trwałe uszkodzenie mózgu).

Urazy w boksie – badania diagnostyczne i monitorowanie zdrowia zawodnika

Aby maksymalizować wydolność i osiągać sukcesy w sporcie, zawodnicy i trenerzy mogą monitorować markery stanu zapalnego, aby zrozumieć reakcje biochemiczne organizmu zawodnika na boks, a następnie tworzyć spersonalizowane programy treningowe, plany żywieniowe i strategie regeneracji.

Sprawdź pakiet dla zawodników sportów walki w ALAB sport.

Uraz bokserski a laboratoryjne markery stanu zapalnego

Wśród ważnych wskaźników biochemicznych, na które pięściarze powinni zwracać uwagę, znajdują się:

• morfologia krwi, w tym erytrocyty, leukocyty i hemoglobina –
• mleczan – wskazuje na zmęczenie i metabolizm beztlenowy,
• kinaza kreatynowa (CK) – wskaźnik stanu zapalnego i uszkodzenia mięśni,
• białko C-reaktywne (CRP) – marker ogólnoustrojowego stanu zapalnego. Istotne wzrosty poziomu CRP są także wywoływane przez trening. CRP to czuły wskaźnik stanu zapalnego, którego podwyższony poziom wskazuje na trwające uszkodzenia tkanek i procesy gojenia,
• kortyzol – oznaka zmęczenia i stresu. Reakcje hormonalne na trening mogą obejmować wzrost poziomu kortyzolu,
• testosteron – wskaźnik odbudowy mięśni i ich rozwoju. Reakcje hormonalne na trening mogą obejmować spadek poziomu testosteronu.

Kontuzje w boksie – statystyki, czynniki ryzyka i specyfika dyscypliny

Uraz bokserski a kategorie wagowe – kto jest najbardziej narażony?

Większość badań wskazuje, że ani wiek, ani masa ciała zawodników nie były istotnie związane z ryzykiem urazu.

Badania wykazały, że może istnieć korelacja między kategoriami wagowymi w boksie a częstością urazów głowy. Jedno z badań wykazało, że bokserzy w wadze ciężkiej mieli wyższy wskaźnik urazów głowy w porównaniu do bokserów w niższych wagach. Może to wynikać z tego, że ciężsi pięściarze mają większą siłę uderzenia podczas zadawania ciosów, co zwiększa ryzyko urazu głowy.

Boks zawodowy a amatorski – kto jest najbardziej narażony?

Boks rozwinął się w dwie odrębne formy: zawodowy i amatorski. Boks zawodowy charakteryzuje się większą liczbą rund, dłuższym czasem ich trwania i bardziej agresywnym stylem walki, co czyni go z natury bardziej podatnym na urazy. Wyniki badań wskazują, że ryzyko kontuzji w boksie zawodowym jest wyższe niż w boksie amatorskim.  Boks amatorski jest uznawany za stosunkowo bezpieczniejszy sport, niemniej również bywa on krytykowany za „intencję wyrządzania szkody”. Wskaźnik urazów w boksie amatorskim uległy zmniejszeniu w ostatnich 10 latach. Zawodnicy boksu amatorskiego odnoszą średnio 1 kontuzję co 2,5 godziny zawodów i co 772 godziny treningu.

Kontuzje w boksie – strategia prewencji i bezpieczny trening

Niezależne, czy jesteś sportowcem zawodowym, czy amatorem, czy dopiero chcesz rozpocząć trening sztuk walki, z pewnością interesujesz się, jak zminimalizować ryzyko kontuzji.

Jednym z kluczowych narzędzi jest ocena stanu przygotowania zdrowia organizmu przed rozpoczęciem uprawiania sportu oraz następnie monitorowanie głównych wskaźników pomiędzy treningami, w tym opisanych wyżej markerów stanu zapalnego. Pięściarzy zachęcam do zwrócenia uwagi na pakiet badań Sporty Walki w ALAB sport. Umożliwia on ocenę parametrów organizmu zarówno przed, jak i po treningu.

Podczas treningu aktualnie zaleca się stosowanie tradycyjnych metod ochronnych, takich jak: długie bandaże (nawet w połączeniu z pianką) oraz taśmowanie nadgarstka. Dużą rolę odgrywa nauka prawidłowej techniki zadawania ciosów (uderzanie z lekkim zgięciem nadgarstka, tak aby kości śródręcza i promieniowa tworzyły jedną linię, a kontakt następował przez palec wskazujący i środkowy).

Jeżeli chodzi o rękawice bokserskie, to do ich wyboru należy podejść szczególnie uważnie i poprosić o pomoc specjalistę – nieprawidłowy rozmiar rękawic podczas treningu na worku bokserskim jest czynnikiem pogarszającym urazy dłoni i jest związany z większą liczbą złamań palców, urazów kciuka i bólu nadgarstka po stronie łokciowej u pięściarzy.

Należy również pamiętać o korzystnym wpływie treningu siłowego i motorycznego na zapobieganie urazom.

Podsumowanie

Wskaźnik urazów w zawodowym boksie jest wysoki, szczególnie wśród mężczyzn. Najczęściej dochodzi do urazów głowy oraz kończyn górnych, co jest zgodne ze specyfiką tej dyscypliny. Kluczową rolę w zapobieganiu kontuzjom podczas treningu odgrywają prawidłowa technika, indywidualnie dobrane środki ochronne, odpowiednie przygotowanie fizyczne oraz kontrola parametrów krwi przed i po wysiłku.

Bibliografia

1. Mao Y, Zhao D, Li J, Fu W. Incidence Rates and Pathology Types of Boxing-Specific Injuries: A Systematic Review and Meta-analysis of Epidemiology Studies in the 21st Century. Orthop J Sports Med. 2023 Mar 31;11(3):23259671221127669. doi: 10.1177/23259671221127669. PMID: 37025124; PMCID: PMC10071201.
2. Alevras AJ, Fuller JT, Mitchell R, Lystad RP. Epidemiology of injuries in amateur boxing: A systematic review and meta-analysis. J Sci Med Sport. 2022 Dec;25(12):995-1001. doi: 10.1016/j.jsams.2022.09.165. Epub 2022 Sep 15. PMID: 36195527.
3. Bledsoe GH, Li G, Levy F. Injury risk in professional boxing. South Med J. 2005 Oct;98(10):994-8. doi: 10.1097/01.smj.0000182498.19288.e2. PMID: 16295814.
4. Lemme NJ, Ready L, Faria M, DeFroda SF, Gil JA, Owens BD. Epidemiology of boxing-related upper extremity injuries in the United States. Phys Sportsmed. 2018 Nov;46(4):503-508. doi: 10.1080/00913847.2018.1516478. Epub 2018 Sep 8. PMID: 30156137.
5. Goswami, S., & Sharma, D. (2024). A review of the effect of training on metabolic, hormonal and inflammatory parameters of boxers. International Journal of Physical Education, Sports and Health, 11(5), 15–20. https://www.kheljournal.com/archives/2024/vol11issue5/PartA/11-4-104-512.pdf