Skoliozę powszechnie definiuje się jako boczne skrzywienie kręgosłupa wynoszące co najmniej 10° mierzona metodą Cobba (kąt Cobba). Skrzywienie często skutkuje widocznym garbem żebrowym, gdy pacjent pochyla się do przodu w pasie. Lekarze podstawowej opieki zdrowotnej i specjaliści od kręgosłupa często przyjmują pacjentów z tą przypadłością.  

Spis treści

1. Sport a deformacja kręgosłupa
2. Skolioza – co to jest i jak się ją diagnozuje
3. Przyczyny skoliozy
4. Leczenie skoliozy
5. Skolioza a sport
6. Podsumowanie

Sport a deformacja kręgosłupa

Związek między sportem a deformacjami kręgosłupa jest nadal kontrowersyjny – zdania specjalistów czy aktywność sportowa szkodzi, czy pomaga w przypadku skoliozy, są podzielone. Na całym świecie niektórzy lekarze zalecają uprawianie sportu, a inni są mu przeciwni. Pacjenci i rodzice są zdezorientowani między tymi dwoma skrajnościami i często proszą o poradę w wyborze najlepszego sportu, aby zapobiec wystąpieniu skoliozy lub jej postępowi.

Z niniejszego artykułu dowiesz się, czy w przypadku zdiagnozowanej skoliozy powinieneś pozostać aktywny fizycznie. Pamiętaj jednak, że decyzje o rozpoczęciu uprawiania określonego sportu lub kontynuacji aktywności po diagnozie należy skonsultować ze specjalistą. 

Skolioza – co to jest i jak się ją diagnozuje 

Skolioza to ogólne określenie obejmujące grupę schorzeń, na które składają się zmiany kształtu i położenia kręgosłupa, klatki piersiowej i tułowia. Diagnozę skoliozy stawia się na podstawie przednio-tylnego zdjęcia rentgenowskiego w pozycji stojącej z kątem Cobba większym niż 10°.  

U osób w wieku 16 lat i młodszych częstość występowania skoliozy wynosi od 2% do 3%, przy niższej częstości występowania wynoszącej od 0,3% do 0,5% odnotowanej dla krzywizn większych niż 20°. Światowa częstość występowania skoliozy w populacji ogólnej wynosi od 0,93% do 12%. Skolioza występuje równie często u mężczyzn i kobiet przy krzywiznach wynoszących około 10°; ale przy większych krzywiznach częstość występowania skoliozy jest większa u kobiet.  

Potencjalne powikłania skoliozy obejmują ból pleców, postęp krzywizny, skutki psychospołeczne, a w ciężkich przypadkach objawy płucne. Jest to postępująca choroba, która wpływa na ustawienie kręgosłupa, ruchomość tułowia i symetrię, obniżając jakość życia. Może powodować problemy z oddychaniem. Wykazano, że ciężkie przypadki skoliozy powodują zaburzenia psychiczne.    

Przyczyny skoliozy 

Chociaż niektóre przypadki skoliozy są spowodowane wrodzoną anomalią lub patologią, taką jak nerwiakowłókniakowatość, choroby tkanki łącznej lub nieprawidłowości rdzenia kręgowego, większość (65% – 80 %) skrzywień ma charakter idiopatyczny. Skolioza idiopatyczna oznacza nieznaną etiologię lub nie jest związana ze szczególną chorobą zespołową, wrodzoną lub nerwowo-mięśniową.   

Leczenie skoliozy 

Zgodnie z literaturą, konwencjonalne opcje leczenia pacjentów ze skoliozą są zasadniczo 3: obserwacja, orteza i operacja.  

Podczas obserwacji, w przypadku krzywizn mniejszych niż 25° u pacjentów z niedojrzałym układem kostnym i mniejszych niż 45° u pacjentów z dojrzałym układem kostnym, ocena jest przeprowadzana w czasie za pomocą radiografii w celu obserwacji postępu krzywizny skoliozy i wszelkich potencjalnie powiązanych objawów. Gdy krzywizna postępuje do 25°, pacjenci są często leczeni jednym z licznych dostępnych na rynku ortez w celu zatrzymania postępu skoliozy.   

Operacja jest standardowym leczeniem poważnych skrzywień. Jednocześnie leczenie zachowawcze jest powszechnie zalecane w przypadku osób z łagodnymi do umiarkowanych skrzywieniami.  Nieoperacyjne metody leczenia obejmują:

• fizjoterapeutyczne ćwiczenia,
• boczną stymulację elektryczną, 
• terapię manualną, 
• połączenie terapii manualnej i ćwiczeń rehabilitacyjnych i/lub ortezę.

Są one wybierane w zależności od stopnia zaawansowania krzywizny. Ćwiczenia są często zalecane pacjentom z kątami krzywizny od 10° do 30°. 

Zgodnie z aktualnymi dowodami, Wytyczne Międzynarodowego Towarzystwa Ortopedii i Rehabilitacji Skoliozy dotyczące zachowawczego leczenia skoliozy wskazują na korzyści płynące z uprawiania sportu jako uzupełnienia tych metod leczenia. Aktywność sportowa ma na celu poprawę ogólnej sprawności i dobrego samopoczucia, kąta Cobba, kąta rotacji tułowia, poziomu bólu, zakresu ruchu tułowia i jakości życia.  

Skolioza a sport 

Dostępnych jest niewiele obiektywnych informacji, które mogłyby pomóc pacjentom ze skoliozą (również rodzicom młodych pacjentów) w kwestii dopuszczalnych aktywności fizycznych lub tego, czy udział w zajęciach sportowych powinien być mocno ograniczony.  

Chociaż w literaturze pojawiały się przypuszczenia, że ​​niemal każda aktywność fizyczna może pogorszyć krzywiznę skoliozy lub zwiększyć częstość występowania skoliozy, niewiele danych potwierdza te hipotezy. Poprzednie badania koncentrowały się na różnych dyscyplinach sportowych, głównie badając częstość występowania skoliozy lub asymetrii tułowia u sportowców uprawiających określone dyscypliny sportowe, takie jak pływanie, tenis , balet, siatkówka, gimnastyka artystyczna, zapasy i piłka nożna.

Wyniki dotyczące związku między określonymi dyscyplinami sportowymi a deformacjami kręgosłupa lub asymetrią tułowia są kontrowersyjne, np. niektóre badania wykazały związek między pływaniem a asymetrią tułowia, a inne – nie. W jednych badaniach stwierdzono, że uczestnicy, którzy nigdy nie uprawiali gimnastyki, mieli 5,1 razy większe szanse na wystąpienie skoliozy w porównaniu z osobami uprawiającymi te dyscypliny. Z kolei inni naukowcy wskazali na wyższą częstość występowania skoliozy u gimnastyków. Stąd powstał popularny do dzisiaj pogląd o unikaniu jakiekolwiek aktywności sportowych, gdyż mogą pogłębiać skoliozę.   

Aktualne badania dostarczają bardziej wiarygodne wyniki i popierają aktywność fizyczną u pacjentów ze skoliozą. W większości badań sportowcy agonistyczni lub zawodowi tancerze częściej wykazywali asymetrię tułowia i skoliozę, ale sportowcy uprawiający sporty o niskiej intensywności wykazywali odwrotne wyniki.  Dane te pokazują, że nieagonistyczne sporty odgrywają ochronną rolę przed postępem skoliozy. Oznacza to, że podczas gdy poziom aktywności sportowej pozostaje umiarkowany, aktywność sportowa ma pozytywny wpływ na osoby ze skoliozą. Wynik ten odpowiada również typowemu trendowi stwierdzonemu dla związku między aktywnością sportową a bólem u nastolatków: ból pleców występuje częściej u nieaktywnych nastolatków i sportowców wyczynowych.  

Powszechnie podkreśla się, że ćwiczenia nie są absolutnie przeciwwskazane, nawet dla osób, które przeszły operację kręgosłupa.  Ogólnie rzecz biorąc, aktywności o niskim wpływie, które nie obciążają kręgosłupa, są najbezpieczniejsze, a treningi wybuchowe — krótkotrwałe ćwiczenia o wysokiej intensywności — są zwykle zalecane zamiast treningu wytrzymałościowego. 

Podsumowanie 

Skolioza może wpływać na jakość życia i hamować przed uprawianiem aktywności sportowej, jednak jest to problem powszechny i dotyczy również sportowców światowej klasy, na własnym przykładzie dowodzących, że osoby z krzywizną kręgosłupa są w stanie osiągnąć niesamowite wyczyny.  

Cały świat śledził w 2024 roku przebieg igrzysk olimpijskich. Ale również na tych – tak elitarnych wydarzeniach sportowych – spotkać można osoby, cierpiące na skoliozę.

Przykładowo, ma ją także Usain Bolt – jamajski lekkoatleta, sprinter, ośmiokrotny mistrz olimpijski z Pekinu, Londynu oraz Rio de Janeiro, jedenastokrotny mistrz, dwukrotny wicemistrz oraz brązowy medalista mistrzostw świata. Obecny rekordzista świata w sprincie na dystansie 100 i 200 m. Kręgosłup w kształcie litery S nie przeszkodził mu w zostaniu najszybszym sprinterem na świecie. Chociaż skolioza sprawiła, że ​​był bardziej podatny na kontuzje na początku swojej kariery, od tego czasu nauczył się wiele o radzeniu sobie ze swoim stanem.

Nie jest on jedynym medalistą olimpijskim ze skoliozą. Pływaczka Natalie Coughlin zdobyła sześć medali na Igrzyskach Olimpijskich w Pekinie w 2008 r., pomimo 27-stopniowego skrzywienia, które czasami powoduje zablokowanie mięśni pleców. Kluczem, jak mówi, jest utrzymanie zdrowych mięśni. Ćwiczenia całego ciała, które wykonuje podczas pływania, pomagają jej radzić sobie ze skoliozą. 

Specjaliści zatem zasadnie zapewniają swoich pacjentów, że mogą nadal cieszyć się aktywnym stylem życia. Lekarzy powinni zachęcić osoby ze skoliozą do sportu i dać im znać, że skolioza nie jest powodem do unikania ćwiczeń, pod warunkiem wyboru odpowiedniej aktywności i uprzedniego ustalenia ich natężenia. 

Bibliografia 

Gou Y, Lei H, Zeng Y, Tao J, Kong W, Wu J. The effect of Pilates exercise training for scoliosis on improving spinal deformity and quality of life: Meta-analysis of randomized controlled trials. Medicine (Baltimore). 2021 Oct 1;100(39):e27254. doi: 10.1097/MD.0000000000027254. PMID: 34596121; PMCID: PMC8483862. 

Green BN, Johnson C, Moreau W. Is physical activity contraindicated for individuals with scoliosis? A systematic literature review. J Chiropr Med. 2009 Mar;8(1):25-37. doi: 10.1016/j.jcm.2008.11.001. PMID: 19646383; PMCID: PMC2697577. 

Negrini A, Donzelli S, Vanossi M, Poggio M, Cordani C, Zaina F, Negrini S. Sports participation reduces the progression of idiopathic scoliosis and the need for bracing. An observational study of 511 adolescents with Risser 0-2 maturation stage. Eur J Phys Rehabil Med. 2023 Apr;59(2):222-227. doi: 10.23736/S1973-9087.23.07489-0. Epub 2023 Mar 9. PMID: 36892518; PMCID: PMC10167700.