Taniec od wieków uchodzi za najwyższą i najbardziej poruszającą ze sztuk. Choć dla widza występy taneczne wydają się magiczne, to za ich doskonałością stoi ciężka praca, ból i poświęcenie. Tancerze nieustannie przekraczają własne granice, dążąc do fizycznej perfekcji. Jak zauważył Samuel Bennett z Ballet Chicago, wiele kontuzji wśród tancerzy wynika z nieustannego dążenia do ideału, który prawdopodobnie nie istnieje.

Pracownicy służby zdrowia mogą jedynie podjąć środki, aby pomóc tancerzom w profilaktyce kontuzji oraz – jeżeli już się przydarzą – w ich leczeniu. W jednym i drugim kluczowy okazuje się trening medyczny.

Spis treści:

1. Najczęstsze kontuzje w tańcu i jak im zaradzić
2. Trening medyczny jako element rehabilitacji tanecznej
3. Trening medyczny – ćwiczenia wspomagające powrót do tańca
4. Podsumowanie

Najczęstsze kontuzje w tańcu i jak im zaradzić

Wiele badań naukowych podkreśla, że tancerze mają wysoką częstość występowania urazów, przy czym statystycznie przewlekłe urazy są bardziej powszechne, niż ostre. Pomimo różnic w ruchu między gatunkami tańca, najbardziej dotknięte są kończyny dolne i dolna część pleców, a zmęczenie, przepracowanie i powtarzające się ruchy są zgłaszane jako główne przyczyny. Jednak niewystarczający poziom sprawności fizycznej, taki jak siła mięśni  i wytrzymałość mięśni, są często wskazywane jako główne przyczyny urazów tanecznych.

Badania prowadzone w ciągu ostatnich dwóch dekad zaczęły badać związek między kondycją fizyczną a urazami tanecznymi. Badania te wykazały, że wzrost sprawności fizycznej poprawia nawet występy taneczne bez żadnych niepożądanych skutków dla estetyki sztuki. W rezultacie uznaje się, że optymalna sprawność fizyczna tancerzy może być równie ważna jak rozwój specyficznych umiejętności tanecznych.

O szczególnych korzyściach treningu medycznego dla zapobiegnięcia urazom tanecznym i kontuzjom u tancerzy pisaliśmy już na naszym blogu: Najczęstsze urazy w tańcu i jak im zapobiegać.

Trening medyczny jako element rehabilitacji tanecznej

Leczenie urazów tanecznych to proces, który powinien obejmować znacznie więcej niż tylko odpoczynek i interwencje manualne, fizykoterapia. Kluczową rolę odgrywa tutaj odpowiednio dobrany trening medyczny. Specjalistyczne ćwiczenia rehabilitacyjne nie tylko przyspieszają powrót do formy, ale także pomagają zapobiegać kolejnym kontuzjom. Wzmacniają one mięśnie, poprawiają biomechanikę ruchu i uczą tancerzy, jak efektywniej wykorzystywać swoje ciało.

Rehabilitacja urazów tanecznych powinna być prowadzona przez fizjoterapeutę posiadającego doświadczenie w medycynie mięśniowo-szkieletowej oraz znajomość specyfiki ruchu tanecznego i technik tanecznych. Protokół rehabilitacji rozpoczyna się od wstępnej oceny uwzględniającej specyfikę tańca, po której następuje leczenie urazu, stopniowa realizacja programu rehabilitacyjnego z uwzględnieniem ruchów charakterystycznych dla danego stylu tańca, aż do osiągnięcia pełnej sprawności.

Przykład: Przeprowadzono badanie naukowe, w ramach którego oceniano skuteczność specjalnie opracowanego kompleksu rehabilitacyjnego u tancerzy po zabiegu artroskopii kolana z usunięciem części uszkodzonej łąkotki. Program obejmował czterotygodniowy cykl codziennych zajęć, w ramach którego stosowano trening medyczny, fizjoterapię oraz masaż. Ćwiczenia fizyczne były odpowiednio dobrane i odbywały się w sali sportowej, na basenie lub na bieżni. Dodatkowo wykorzystywano zabiegi fizjoterapeutyczne. Uzupełnieniem terapii były regularne sesje masażu. Po zakończeniu cyklu rehabilitacyjnego przeprowadzono analizę porównawczą wyników uzyskanych przed rozpoczęciem terapii i po jej zakończeniu. Zajęcia treningu medycznego prowadzone na siłowni pod nadzorem instruktora obejmowały ćwiczenia mające na celu zwiększenie zakresu ruchu w stawie kolanowym poprzez aktywację mięśni prostowników i zginaczy, wzmacnianie mięśni zginaczy i prostowników wokół kolana, przywracanie elastyczności tych mięśni oraz rozciąganie mięśni pachwinowych i mięśni po zewnętrznej stronie uda. Stwierdzono pozytywną dynamikę we wszystkich przeprowadzonych testach oceniających funkcjonalny i ruchowy stan kolana pacjentów (np. czas, przez który pacjent jest w stanie utrzymać nogę wyprostowaną, stopień zgięcia kolana, możliwość wykonania przysiadu itd.). Wyniki badania potwierdzają skuteczność opracowanego programu w poprawie funkcji stawu kolanowego po artroskopii.

Trening medyczny – ćwiczenia wspomagające powrót do tańca

Nie istnieją uniwersalne metody treningu medycznego, które działają tak samo u wszystkich pacjentów. Każdy organizm jest inny, dlatego środki i techniki stosowane w treningu medycznym, a także dawkowanie obciążeń, muszą być indywidualnie dostosowane do danej osoby. Liczba treningów, ich różnorodność oraz poziom obciążeń dobierane są przez specjalistę od treningu medycznego zgodnie z celami rehabilitacji, stanem zdrowia oraz indywidualnymi cechami pacjenta.

W zależności od celu, w jakim tancerz sięga po trening medyczny, rodzaju urazu lub choroby oraz jej stopnia zaawansowania, w procesie rehabilitacji wykorzystuje się różne formy treningu medycznego:

• ćwiczenia rozciągające, wzmacniające mięśnie i redukujące napięcie – poprawiają elastyczność i siłę mięśni, zmniejszają ryzyko przykurczów oraz wspomagają prawidłową postawę;
• ćwiczenia koordynacyjne i równoważne – pomagają w odzyskaniu kontroli nad ruchem, poprawiają stabilność ciała oraz zmniejszają ryzyko upadków.

Podsumowanie

Czy kontuzja oznacza konieczność rezygnacji z aktywności fizycznej? Czy jedynym wyjściem jest unikanie ruchu? Niekoniecznie! Tancerze, zamiast całkowicie wycofywać się z treningów, mogą skorzystać z metod, które nie tylko wspomagają regenerację, ale także przyspieszają powrót do pełnej sprawności. Kluczem jest trening medyczny – dostosowany do rodzaju urazu, prowadzony na odpowiednim etapie rehabilitacji i pod okiem specjalistów.

Aktualnie rehabilitacja nie ogranicza się do biernych metod. To dynamiczny proces, który wykorzystuje specjalistyczne ćwiczenia w salach treningowych, siłowniach rehabilitacyjnych. Wszystko po to, by maksymalnie wspomóc organizm w regeneracji i bezpiecznie wrócić do tańca.

Tancerzu, mam nadzieję, że po przeczytaniu tego artykułu wiesz, dlaczego ruch – nawet po kontuzji – może być twoim sprzymierzeńcem.

Bibliografia

1. Hrubes M, Janowski J. Rehabilitation of the Dancer. Phys Med Rehabil Clin N Am. 2021 Feb;32(1):1-20. doi: 10.1016/j.pmr.2020.08.003. Epub 2020 Oct 29. PMID: 33198889.
2. Petrucci GL. Prevention and management of dance injuries. Orthop Nurs. 1993 Mar-Apr;12(2):52-60. doi: 10.1097/00006416-199303000-00010. PMID: 8493048.
3. Lerner, V. L., Deryabina, G. I., & Kalmykov, S. A. (2019). Структура и содержание физической реабилитации танцоров при повреждении мениска (Struktura i treść rehabilitacji fizycznej tancerzy po uszkodzeniu łąkotki). Fizyczna Kultura. Sport. Turystyka. Rekreacja Ruchowa, 4(2), 114–121.
4. Skwiot M, Śliwiński Z, Żurawski A, Śliwiński G. Effectiveness of physiotherapy interventions for injury in ballet dancers: A systematic review. PLoS One. 2021 Jun 24;16(6):e0253437. doi: 10.1371/journal.pone.0253437. PMID: 34166414; PMCID: PMC8224967.
5. Hrubes M, Janowski J. Rehabilitation of the Dancer. Phys Med Rehabil Clin N Am. 2021 Feb;32(1):1-20. doi: 10.1016/j.pmr.2020.08.003. Epub 2020 Oct 29. PMID: 33198889.