Uszkodzenie ścięgien stożka rotatorów ograniczają ruchomość ramienia i utrudniają codzienne funkcjonowanie. Ten zespół mięśni i ścięgien pozwala podnosić i obracać ramię. Kontuzja stożka rotatorów wynika najczęściej z nadmiernej aktywności, urazu lub wieku. Sprawdź, jakie są objawy tej dolegliwości i jak się ją leczy.
Spis treści:
- Anatomia i biomechanika stożka rotatorów
- Uszkodzenie stożka rotatorów – co to za kontuzja?
- Diagnostyka i leczenie uszkodzenia stożka rotatorów
- Uszkodzenie stożka rotatorów – rehabilitacja
- Leczenie uszkodzenia stożka rotatorów – operacja
- Uszkodzenie stożka rotatorów – profilaktyka
Anatomia i biomechanika stożka rotatorów
Stożek rotatorów to zespół mięśni i ich ścięgien, które pełnią kluczową rolę w stabilizacji ludzkiego barku oraz umożliwiają szeroki zakres jego ruchu.
Staw ramienny składa się z trzech kości: kości ramiennej, łopatki i obojczyka. Jest to staw kulisty, w którym kulisty koniec kości ramiennej, czyli głowa, wpasowuje się w płytkie zagłębienie w łopatce. Stożek rotatorów pełni funkcję trzymania ramienia w panewce barkowej.
Składa się on z grupy czterech mięśni, które łączą się jako ścięgna, tworząc okrycie wokół głowy kości ramiennej. Stożek rotatorów przylega do kości ramiennej i pomaga w jej podnoszeniu oraz obracaniu.
Składające się na stożek rotatorów mięśnie to:
- mięsień nadgrzebieniowy,
- mięsień podgrzebieniowy,
- mięsień obły mniejszy,
- mięsień podłopatkowy.
Te mięśnie odgrywają istotną rolę w ruchach barku oraz w utrzymaniu stabilności stawu barkowo-ramiennego. Wywodzą się one z łopatki i łączą z głową kości ramiennej, tworząc mankiet w stawie barkowym. Trzymają głowę kości ramiennej w małej i płytkiej panewce stawu barkowego.
Bez stożka rotatorów głowa kości ramiennej częściowo podnosiłaby się z panewki stawu barkowo-ramiennego, co prowadziłoby do zmniejszenia efektywności mięśnia naramiennego.
Oprócz stabilizacji stawu barkowo-ramiennego i kontrolowania przemieszczenia głowy kości ramiennej, mięśnie stożka rotatorów pełnią również wiele innych funkcji, takich jak: odwodzenie, rotacja wewnętrzna i zewnętrzna barku.
Uszkodzenie stożka rotatorów – co to za kontuzja?
Tendinopatia stożka rotatorów to zapalenie ścięgna, charakteryzujące się głównie bólem. Zazwyczaj dotyczy ona ścięgna w okolicy stożka rotatorów, czyli grupy mięśni
i ścięgien odpowiedzialnych za ruchy ręki i barku.
Jest to zdecydowanie najczęstszy powód, dla którego ludzie szukają pomocy z powodu bólu barku. Objawy tendinopatii stożka rotatorów to przeważnie ból zlokalizowany po stronie przedniej barku, promieniujący w dół do łokcia, który nasila się podczas podnoszenia lub cofania ramienia.
Choroba ta może być spowodowana przez czynniki takie jak:
- nadmierna aktywność fizyczna,
- stan zapalny,
- urazy,
- procesy starzenia.
Leczenie polega na terapii fizycznej, farmakoterapii i, w niektórych przypadkach, na interwencji chirurgicznej.
W przypadku długotrwałej tendinopatii stożka rotatorów, ścięgno może ulec przerzedzeniu. Wówczas może rozwinąć się defekt, często określany jako naderwanie stożka rotatorów.
Mechanizm uszkodzenia tego obszaru polega głównie na oderwaniu mięśnia od kości, jego oddaleniu oraz ograniczeniu jego funkcji. Chociaż ostry uraz z zerwaniem ścięgna stożka rotatorów również występuje, jest to rzadsze zjawisko. Zazwyczaj dotyczy on ścięgien więcej niż jednego mięśnia.
Efektem uszkodzenia stożka rotatorów jest zmiana w zakresie ruchu oraz pojawienie się bólu o różnym stopniu nasilenia, lokalizacji i charakterze. Może również wystąpić ograniczenie ruchomości oraz trudności w wykonywaniu codziennych czynności.
W miarę upływu czasu, w ciągu kilku lat, mogą pojawić się głębsze uszkodzenia, zmiany zwyrodnieniowe i utrwalenie się stanów przewlekłych.
Diagnostyka i leczenie uszkodzenia stożka rotatorów
W diagnostyce uszkodzeń stożka rotatorów wykorzystuje się ultrasonografię (USG), rezonans magnetyczny (MRI) oraz zdjęcia rentgenowskie (RTG). Badanie USG jest szczególnie efektywne w identyfikacji uszkodzeń ścięgien stożka rotatorów, umożliwiając dynamiczną ocenę podczas ruchów ramieniem i precyzyjne określenie lokalizacji uszkodzeń. Dodatkową zaletą jest możliwość porównania obu ramion pacjenta oraz precyzyjne podanie leków w dokładnie określonym punkcie.
Badanie rezonansem magnetycznym (MRI) dokładnie ukazuje patologie stożka rotatorów i ścięgna głowy długiej mięśnia dwugłowego ramienia, umożliwiając ocenę struktur stawowych i kości ramienia oraz analizę naczyń i nerwów ramienia. MRI jest najczęściej stosowanym narzędziem diagnostycznym, które czasami może określić wielkość naderwania i jego lokalizację w obrębie ścięgna. Ponadto umożliwia wykrycie lub wykluczenie całkowitego naderwania mankietu rotatorów z wysoką dokładnością oraz diagnozowanie innych patologii stawu barkowego.
Zwykle naderwanie nie zostaje wykryte przez zdjęcie rentgenowskie, ale mogą być widoczne narośle kostne, sugerujące przewlekłą poważną chorobę stożka rotatorów. Badanie rentgenowskie może być przydatne do wykluczenia innych przyczyn bólu, takich jak: zwapnienia, urazy kostne oraz nieprawidłowości anatomiczne.
Ostateczna diagnoza uszkodzenia stożka rotatorów opiera się na dokładnym badaniu fizycznym i wywiadzie, który obejmuje opis wcześniejszych aktywności oraz obecność objawów ostrych lub przewlekłych. Podczas badania lekarz ocenia poprzez dotyk okolice barku, zakres ruchu oraz siłę mięśniową.
Uszkodzenie stożka rotatorów – rehabilitacja
Osoby z bólem, ale z zachowaną funkcją, nadają się do leczenia zachowawczego uszkodzenia stożka rotatorów. Obejmuje to stosowanie leków przeciwbólowych, takich jak:
- leki przeciwzapalne,
- miejscowe środki przeciwbólowe, na przykład zimne okłady,
- w razie potrzeby podanie podbarkowej iniekcji kortykosteroidów lub miejscowego środka znieczulającego.
Algorytm fizjoterapii rozpoczyna się od wstępnego odpoczynku i powstrzymania się od aktywności, które wywołują objawy. Zwykle zapalenie można leczyć w ciągu jednego do dwóch tygodni, stosując niesteroidowe leki przeciwzapalne i podbarkowe iniekcje w celu zmniejszenia stanu zapalnego, aż do momentu, gdy ból zostanie znacząco złagodzony, co umożliwia wykonywanie ćwiczeń rozciągających.
Należy rozpocząć łagodny, pasywny program ruchu w celu zapobieżenia sztywności
i utrzymania ruchomości w trakcie tego okresu odpoczynku. Sztywność podczas rehabilitacji wiąże się z gorszymi wynikami klinicznymi, dlatego ważne jest, aby pacjent zrozumiał znaczenie aktywnego programu.
W programie rehabilitacyjnym pacjenci wykonują ćwiczenia rozciągające, ćwiczenia zwiększające zakres ruchomości a na koniec ćwiczenia wzmacniające.
Leczenie uszkodzenia stożka rotatorów – operacja
Na podstawie stanu wiedzy z 2019 roku można stwierdzić, że korzyści z operacji stożka rotatorów nie są do końca przebadane. Istnieje kilka przypadków, w których operacja może być zalecana, np.:
- pacjentem jest osoba w wieku 20-30 lat, aktywna, z ostrym naderwaniem i poważnym deficytem funkcjonalnym po konkretnym zdarzeniu.
- pacjentem jest osoba w wieku 30-50 lat, z ostrym naderwaniem stożka rotatorów wtórnym do konkretnego zdarzenia,
- pacjentem jest zawodowy sportowiec, który uprawia sport wymagający ruchu ręki nad głową lub rzutu.
Wyżej wymienione osoby częściej korzystają z leczenia operacyjnego, ponieważ są gotowe podjąć ryzyko związane z operacją, aby powrócić do swojego poziomu funkcjonowania przed operacją. Osoby, które nie reagują na leczenie konserwatywne lub są niezadowolone z jego skutków, mogą zasięgnąć opinii chirurga.
Trzy ogólne podejścia chirurgiczne to:
- artroskopowe,
- mini-otwarte,
- naprawy otwarte.
Jednak chirurgia artroskopowa jest najbardziej pożądana, ponieważ pozwala na krótszy czas rekonwalescencji, niemniej nie obserwuje się różnic w pooperacyjnym bólu lub stosowaniu leków przeciwbólowych między artroskopowymi a otwartymi operacjami.
Uszkodzenie stożka rotatorów – profilaktyka
Długotrwałe nadużycie lub intensywne wykorzystywanie stawu barkowego zwykle prowadzi do ograniczenia zakresu ruchu i produktywności z powodu codziennej eksploatacji mięśni.
Istnieją jednak sposoby zapobiegania tym ograniczeniom. Profilaktyka obejmuje zazwyczaj:
- regularne ćwiczenia barku w celu utrzymania siły i elastyczności;
- stosowanie właściwej techniki podczas podnoszenia lub przenoszenia ciężarów;
- odpoczynek barku w przypadku doświadczania bólu;
- stosowanie zimnych okładów i termoforów na bolesny, zapalony bark;
- program wzmacniania, który obejmuje mięśnie pleców, obręcz barkową, klatkę piersiową, bark i górną część ramienia;
- odpowiednie okresy odpoczynku w zawodach, które wymagają powtarzającego się podnoszenia i sięgania;
- rozciąganie i mobilizacja obręczy barkowej oraz kręgosłupa piersiowego.
Regularne ćwiczenia, właściwe techniki podnoszenia ciężarów, odpoczynek po doświadczeniu bólu i inne wskazane działania mogą zapobiec uszkodzeniu stożka rotatorów. Dzięki temu unikniesz ograniczenia ruchomości ramienia.
Piśmiennictwo
- Matava MJ, Purcell DB, Rudzki JR (2005). „Partial-thickness rotator cuff tears”. Am J Sports Med. 33 (9): 1405–17. doi:10.1177/0363546505280213. PMID 16127127. S2CID 29959313.
- Morag Y, Jacobson JA, Miller B, De Maeseneer M, Girish G, Jamadar D (2006). ”MR imaging of rotator cuff injury: what the clinician needs to know”. Radiographics. 26 (4): 1045–65.
- Khazzam M, Kane SM, Smith MJ (2009). ”Open shoulder stabilization procedure using bone block technique for treatment of chronic glenohumeral instability associated with bony glenoid deficiency”
- Blevins, F. T., Hayes, W. M., & Warren, R. F. (1996). Rotator Cuff Injury in Contact Athletes. The American Journal of Sports Medicine, 24(3), 263–267.
- Rothrauff, B. B., Pauyo, T., Debski, R. E., Rodosky, M. W., Tuan, R. S., & Musahl, V. (2017). The Rotator Cuff Organ: Integrating Developmental Biology, Tissue Engineering, and Surgical Considerations to Treat Chronic Massive Rotator Cuff Tears. Tissue Engineering Part B: Reviews, 23(4), 318–335.
- Desmeules, F., Boudreault, J., Dionne, C. E., Frémont, P., Lowry, V., MacDermid, J. C., & Roy, J.-S. (2016). Efficacy of exercise therapy in workers with rotator cuff tendinopathy: a systematic review. Journal of Occupational Health, 58(5), 389–403.doi:10.1539/joh.15-0103-ra
- Alidousti, A., Mirzaee, F., Bahramian, F., Zafarani, Z., Mirzaei, N., & Aslani, H. (2018). Repair of Massive and Irreparable Rotator Cuff Tear Using Arthroscopic Method. Journal of Lasers in Medical Sciences, 9(3), 168–176.
- Craig R, Holt T, Rees JL (December 2017). „Acute rotator cuff tears”. BMJ. 359: j5366. doi:10.1136/bmj.j5366.
- Karjalainen TV, Jain NB, Heikkinen J, Johnston RV, Page CM, Buchbinder R (December 2019). ”Surgery for rotator cuff tears”. The Cochrane Database of Systematic Reviews. 12 (12):CD013502.
- Cassoobhoy A (11 August 2020). ”Rotator Cuff Tears and Injuries”. Webmd.com. Retrieved 3 August 2014.
- Shiel Jr WC (1 March 2021). Cunha JP (ed.). ”Rotator Cuff Disease Symptoms, Causes, Treatment – What are symptoms of rotator cuff disease?”. MedicineNet. Retrieved 3 August 2014.
- Gückel C, Nidecker A (November 1997). „Diagnosis of tears in rotator-cuff-injuries”. European Journal of Radiology. 25 (3): 168–76.
- Sox HC (1988). Medical decision making. Boston: Butterworths. ISBN 978-0-409-90091-0.
- Mantone JK, Burkhead WZ, Noonan J (April 2000). „Nonoperative treatment of rotator cuff tears”. The Orthopedic Clinics of North America. 31 (2): 295–311.
- Cumpston M, Johnston RV, Wengier L, Buchbinder R (July 2009). „Topical glyceryl trinitrate for rotator cuff disease”. The Cochrane Database of Systematic Reviews (3): CD006355.
- Surace SJ, Deitch J, Johnston RV, Buchbinder R (March 2020). ”Shock wave therapy for rotator cuff disease with or without calcification”. The Cochrane Database of Systematic Reviews. 3 (3): CD008962.
- Longo, Umile Giuseppe; Risi Ambrogioni, Laura; Berton, Alessandra; Candela, Vincenzo; Carnevale, Arianna; Schena, Emiliano; Gugliemelli, Eugenio; Denaro, Vincenzo (May 2020). ”Physical therapy and precision rehabilitation in shoulder rotator cuff disease”. International Orthopaedics. 44 (5): 893–903.
