Zapalenie mięśni wywołane wysiłkiem fizycznym jest naturalnym zjawiskiem wśród sportowców i jest niezbędne do przebudowy adaptacyjnej. Niemniej jednak późniejsze sesje ćwiczeń mogą być zagrożone przez resztkową bolesność mięśni, ograniczenie ruchu i zmniejszoną wydolność. Wśród strategii łagodzenia negatywnych konsekwencji uszkodzenia mięśni wywołanych wysiłkiem fizycznym, wyróżnia się m.in. masaż, krioterapię, rozciąganie, ale również strategie żywieniowe, w których kluczową rolę odgrywa białko. Białko zawarte w pożywieniu jest rozkładane w procesie trawienia na 20 różnych aminokwasów. Aminokwasy te są absorbowane do krwi, metabolizowane i następnie dostarczane przez krew do wszystkich komórek organizmu w celu budowy specyficznych białek, niezbędnych do funkcjonowania różnych komórek.

BCAA, czyli aminokwasy rozgałęzione  

BCAA (branched-chain amino acid) oznacza aminokwasy rozgałęzione. Są to: leucyna, izoleucyna i walina. Są to aminokwasy egzogenne, co oznacza, że organizm nie jest w stanie ich samodzielnie syntetyzować i muszą być dostarczane z pożywieniem lub suplementami. BCAA są naturalnym składnikiem pokarmów bogatych w białko.

Funkcje BCAA

Zgodnie z informacją opublikowaną na stronie Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej, aminokwasy rozgałęzione BCAA pełnią w organizmie następujące funkcje: hamują rozkład białek mięśniowych, przyspieszają budowę masy mięśniowej, zwiększają wytrzymałość mięśni, redukują zawartość tkanki tłuszczowej, stymulują system nerwowy i hamują proces odczuwania bólu; wpływają na aktywność neuroprzekaźników. Leucyna, jeden z trzech aminokwasów rozgałęzionych BCAA, ma szczególne znaczenie, ponieważ powoduje wydzielanie dodatkowej ilości insuliny, jednak nie wpływa to na obniżenie poziomu glukozy we krwi, za to może zwiększyć transport aminokwasów do komórek mięśniowych.

BCAA stanowią główny budulec białek mięśni. Zapasy energii znajdujące się w glikogenie wyczerpują się w trakcie intensywnego i długiego wysiłku fizycznego, wtedy ustrój wytwarza energię z aminokwasów pochodzących z rozpadu białek tkanki mięśniowej. Podczas wysiłku poziom aminokwasów w mięśniach spada, dlatego ich stosowanie ma na celu także przywrócenie poziomu BCAA.

W fachowej literaturze podkreśla się, że BCAA wywierają pozytywny wpływ na zdrowie, ponieważ oszczędzają beztłuszczową masę ciała podczas utraty wagi, przyspieszają gojenie ran, wspomagają anabolizm białek mięśniowych wraz ze starzeniem się i mają korzystny wpływ na niewydolność nerek i wątroby, ponieważ są metabolizowane głównie w mięśniach, a nie w wątrobie.

Znaczenie BCAA dla sportowców

Przeprowadzono szereg badań naukowych, mających na celu ustalenie wpływu aminokwasów rozgałęzionych na możliwości regeneracyjne sportowców, a w szczególności na łagodzenie oznak uszkodzenia mięśni i bolesność po ćwiczeniach.

Uszkodzenie mięśni wywołuje stan zapalny, który wiąże się z fagocytozą – usuwaniem uszkodzonych komórek (w ciągu 24 godzin), po czym następuje przedłużona faza regeneracji komórek trwająca kilka dni przed ustąpieniem stanu zapalnego. Stan zapalny mięśni można zidentyfikować, badając m.in. stężenie enzymu wewnątrzkomórkowego LDH (dehydrogenaza mleczanowa) – do krwi i niektórych płynów ustrojowych uwalniany jest wtedy, gdy na skutek procesów chorobowych dojdzie do uszkodzenia i obumarcia komórek. Kolejnym wskaźnikiem uszkodzenia komórki mięśniowej jest kinaza kreatynowa (creatine kinase – CK). Podwyższenie LDH następuje bezpośrednio po wysiłku, przed wzrostem CK. CK w osoczu może osiągnąć szczyt w ciągu 24–96 godzin od treningu.

Wyniki badań naukowych wskazują, że aminokwasy rozgałęzione BCAA mogą złagodzić zwiększenie wartości CK w surowicy, a tym samym przyspieszać ustępowanie stanu zapalnego poprzez aktywację regeneracji komórek. Dodatkowo wskazuje się, że aminokwasy rozgałęzione mają potencjalny wpływ na zmniejszenie bolesności mięśni po wysiłku. Nie zaobserwowano natomiast wpływu BCAA na wzrost LDH, a tym samym nie odnotowano wpływu na zapobieganie uszkodzeniom mięśni.

Tym samym aminokwasy rozgałęzione BCAA pełnią w ludzkim organizmie szereg ważnych funkcji, a ich pozytywny wpływ na możliwości regeneracyjne sportowców znajduje potwierdzenie w badaniach naukowych.

---

Piśmiennictwo

1. Konstantinos D. Tambalis , Giannis Arnaoutis, The Importance of Branched-chain Amino Acids and Nitrate in Sports Performance and Health, Journal of Physical Activity Research, 2022, Vol. 7, No. 1, 37-46 Available online at http://pubs.sciepub.com/jpar/7/1/6 Published by Science and Education Publishing DOI:10.12691/jpar-7-1-6
2. Williams M. H. Granice wspomagania. Wyd. 1. Kraków. Medicina Sportiva, 1999 Rieu I, Sornet C, Bayle G, et al. Leucine-supplemented meal feeding for ten days beneficially affects npostprandial muscle protein synthesis in old rats. J Nutr 2003; 133: 1198-1205.
3. Khemtong, C.; Kuo, C.-H.; Chen, C.-Y.; Jaime, S.J.; Condello, G. Does Branched-Chain Amino Acids (BCAAs) Supplementation Attenuate Muscle Damage Markers and Soreness after Resistance Exercise in Trained Males? A Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Nutrients 2021, 13, 1880. https://doi.org/10.3390/nu13061880