Kreatynina ​to organiczny związek azotowy, który ​powstaje w wyniku przemiany materii. Jest ostatecznym produktem metabolizmu ​kreatyny i jednocześnie jej bezwodnikiem. ​​​​​​Kreatynina j​est w całości wydalana przez nerki. Jej stężenie bada się w celu oceny stanu tego narządu. Dowiedz się, jakie są normy u dorosłych i dzieci oraz jakie są przyczyny podwyższonej kreatyniny. 

Spis treści:

1. Normy kreatyniny u osób dorosłych i dzieci
2. Podwyższona kreatynina we krwi – objawy 
3. Podwyższona kreatynina – przyczyny 
4. Co oznacza i czym grozi podwyższona kreatynina? 
5. Wysoka kreatynina – jak obniżyć jej poziom? 

Normy kreatyniny u osób dorosłych i dzieci 

Stężenie kreatyniny można oznaczyć w surowicy krwi, osoczu lub moczu. W przypadku pierwszej opcji materiał do badania należy pobrać [1]: 

• w godzinach porannych (​optymalnie ​do 10:00 rano), 
• na czczo, 
• po minimum 8-godzinnym odpoczynku, 
• po ograniczeniu intensywnego wysiłku fizycznego i palenia papierosów przez dobę. 

Głównym miejscem wytwarzania kreatyniny są mięśnie szkieletowe. Dlatego jej stężenie w surowicy krwi zależy od wieku, płci, masy mięśniowej, ogólnego stanu zdrowia, stosowanej diety i suplementacji [2]. 

Norma poziomu kreatyniny dla osób dorosłych mieści się w przedziale 53–115 µmol/l (0,6–1,3 mg/dl) [3]. Wartość referencyjna może nieco różnić się między laboratoriami ze względu na różnice w użytej metodzie lub aparaturze. 

Normy ​w populacji pediatrycznej ​przedstawiają się następująco [4]: 

• ​​​dzieci <1. t. ż.: 40–82 µmol/l,​​​​ 
• ​​​​dzieci 1.–4. t. ż.: ​​15–49 ​​µmol/l,​​​​​ 
• dzieci do 1. roku życia: 6–23 µmol/l, 
• dzieci do 6. roku życia: 6–57 µmol/l, 
• dzieci do 12. roku życia: 6–74 µmol/l, 
• nastolatki do 18. roku życia: 6–100 µmol/l. 

Podwyższona kreatynina we krwi – objawy 

Podwyższona kreatynina we krwi może nie dawać żadnych objawów. Wówczas nieprawidłowości widoczne są jedynie w badaniach laboratoryjnych. Częściej zdarza się, że obecne są dolegliwości zależne od przyczyny nieprawidłowego wyniku kreatyniny. 

Możliwe objawy podwyższonej kreatyniny we krwi to [5]: 

• zmiany w objętości wydalanego moczu ​(zarówno zwiększenie, jak i zmniejszenie​), 
• osłabienie i apatia, 
• brak apetytu, 
• nudności i wymioty, 
• bóle brzucha, 
• obrzęki, 
• rozdrażnienie i pobudzenie, 
• problemy ze snem, 
• uczucie duszności, 
• drgawki i porażenie mięśni. 

Objawy wskazujące na podwyższoną kreatyninę nigdy nie powinny być bagatelizowane. Konieczne jest zgłoszenie się do lekarza i wykonanie badań diagnostycznych. 

Podwyższona kreatynina – przyczyny 

Podwyższona kreatynina we krwi może wskazywać na zaburzenia pracy nerek. Mają one charakter przejściowy lub przewlekły. Rozwijają się na skutek m.in. odwodnienia, krwotoku, działania czynników toksycznych (np. niektórych leków – w tym przeciwbólowych), uszkodzenia mięśni, infekcji, niedrożności moczowodów. Na zaburzenia pracy nerek szczególnie narażone są osoby chorujące przewlekle – głównie na cukrzycę lub nadciśnienie tętnicze. 

Podwyższona kreatynina może być również skutkiem dużej masy mięśniowej, treningów siłowych lub zwiększonej podaży białka w diecie. Dlatego wyniki badań należy zawsze skonsultować z lekarzem, który w interpretacji ​uwzględni​ wszystkie istotne czynniki. 

Co oznacza i czym grozi podwyższona kreatynina? 

Podwyższona kreatynina wymaga pozostania pod opieką lekarza i rozszerzenia diagnostyki w celu ustalenia przyczyny. Jest to niezwykle ważne, ponieważ utrzymujące się lub nawracające zaburzenia pracy nerek prowadzą do nieodwracalnego uszkodzenia tego narządu. Wówczas nie pracuje on prawidłowo, co przekłada się na złe funkcjonowanie całego organizmu. 

Uszkodzenie nerek​ może​ skutk​ować​ rozwojem przewlekłej niewydolności nerek. Rozpoznaje się ją, gdy zaburzenia ​budowy lub czynności nerek ​utrzymują się powyżej 3 miesięcy. Przebieg choroby zależy od stopnia zaawansowania i różni się między poszczególnymi chorymi. Zwykle początkowo nie występują żadne objawy. W miarę rozwoju schorzenia pojawiają się dolegliwości, takie jak m.in. niedokrwistość, zwiększon​a​ ​ilość ​oddawa​nego​ moczu, oddawanie moczu w nocy, nadciśnienie tętnicze, wtórna nadczynność przytarczyc, niewydolność serca [6]. 

Przeczytaj też: Analiza parametrów krwi u sportowców 

Wysoka kreatynina – jak obniżyć jej poziom? 

W pierwszej kolejności konieczne jest ustalenie przyczyny podwyższonej kreatyniny, a następnie rozpoczęcie specjalistycznego leczenia. Terapia powinna być dopasowana indywidualnie do każdej osoby. W przypadku odwodnienia poprawa następuje po podaniu płynów. Przy niedrożności moczowodów konieczne jest usunięcie przeszkody. Infekcje wymagają leczenia farmakologicznego (np. antybiotykoterapii). U niektórych chorych konieczna jest hospitalizacja oraz prowadzenie leczenia nerkozastępczego [5]. Najczęściej wyeliminowanie przyczyny powoduje spadek poziomu kreatyniny i poprawę funkcji nerek. 

Należy pamiętać, że nie istnieją domowe sposoby na obniżenie kreatyniny. Jednakże przy zaburzeniach pracy nerek bardzo ważna jest zmiana stylu życia. Wskazane są [6]: 

• regularna aktywność fizyczna, 
• zrezygnowanie z używek, 
• ograniczenie spożycia soli, 
• dobrze zbilansowana dieta (spożywanie odpowiedniej ilości białka, dostarczanie białka z innych źródeł niż mięso), 
• przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów. 

Sprawdź też: Nawadnianie organizmu w sporcie 

Osoba, u której stwierdzono podwyższone stężenie kreatyniny, powinna regularnie kontrolować jej poziom we krwi. 

Podwyższona kreatynina najczęściej wskazuje na zaburzenia pracy nerek. Dlatego bardzo ważne jest okresowe kontrolowanie jej poziomu we krwi. Dotyczy to w szczególności osób chorujących przewlekle, a także uprawiających sport – szczególnie treningi siłowe. Zaniedbanie może prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia nerek. 

Opieka merytoryczna: lek. Katarzyna Banaszczyk

Piśmiennictwo:

1. E. Janiszewska, E. Matter, J. Majda, Diagnostyka laboratoryjna funkcji nerek i jej rola w monitorowaniu pacjentów przyjmujących nowe doustne koagulanty lub środki kontrastowe, Lekarz Wojskowy 2022, nr 3, vol. 100, 165-171 

2. P.B. Szewczyk i in., Suplementy dla sportowców – część 1. Kreatyna, Farmacja Polska 2023, tom 79, nr 1, 41-53 

3. K. Życińska i in., Porównanie stężenia kreatyniny w surowicy krwi i wartości eGFR w ocenie funkcji nerek, Family Medicine & Primary Care Review 2008, 10, 3: 755–757 

4. M. Miklaszewska, Laboratoryjne wskaźniki czynności nerek – sposób oznaczania i wartość kliniczna, https://www.mp.pl/pediatria/praktyka-kliniczna/badania-laboratoryjne/176082,laboratoryjne-wskazniki-czynnosci-nerek (dostęp 04.04.2024)  

5. R. Małecki, Ostra niewydolność nerek, https://podyplomie.pl/wiedza/stany-nagle/310,ostra-niewydolnosc-nerek (dostęp 04.04.2024)  

6. A. Jazienicka-Kiełb i in., Przewlekła choroba nerek w praktyce lekarza POZ – diagnostyka, obraz kliniczny, postępowanie, Lekarz POZ 2/2022, 105-111