Proteinogram to badanie laboratoryjne, które pozwala określić skład białkowy w surowicy krwi. Poszczególne frakcje protein są rozdzielane, co umożliwia oznaczenie ich stężeń. Zaburzony skład ilościowy białek krwi, który wykrywa proteinogram, może być objawem niektórych chorób – nowotworów, czy chorób wątroby lub nerek. W artykule podpowiadamy, czym jest proteinogram, kiedy się go wykonuje i jak się do niego przygotować, a także, co może oznaczać nieprawidłowy wynik.
Spis treści:
- Co to jest proteinogram i na czym polega badanie?
- Co wykrywa badanie proteinogramu?
- Kiedy wykonuje się badanie proteinogramu?
- Jak wygląda badanie proteinogramu?
- Jak odczytywać i interpretować wynik proteinogramu?
Co to jest proteinogram i na czym polega badanie?
Proteinogram (elektroforetyczny rozdział białek surowicy) to przesiewowe badanie laboratoryjne, które określa zawartość określonych protein w surowicy krwi. Polega ono na elektroforezie, czyli rozdzieleniu białek na poszczególne frakcje za pomocą pola elektrycznego. Poruszają się one w żelu agarozowym z różną prędkością, tworząc charakterystyczne pasma. Na ich podstawie można ocenić, czy ilość poszczególnych białek jest prawidłowa.
Jakie białka wchodzą w skład surowicy krwi?
W krwi wyróżniamy elementy morfotyczne i osocze, w którym zawieszone są różne rodzaje białek. Zaliczamy do nich albuminy i globuliny.
Co warto wiedzieć o wykrywanych przez proteinogram frakcjach białka osoczowego?
Albuminy są największą frakcją białek osocza (55%) i są produkowane w wątrobie. Biorą udział w utrzymaniu ciśnienia onkotycznego. Są nośnikiem wielu substancji – jonów wapnia, a także hormonów, czy kwasów tłuszczowych.
Globuliny są drugą pod względem ilości grupą białek zawartych w osoczu (40-50%) o zróżnicowanych właściwościach. Biorą udział między innymi w odpowiedzi immunologicznej organizmu.
Co wykrywa badanie proteinogramu?
Proteinogram pozwala rozdzielić białka krwi na poszczególne frakcje. Należą do nich albuminy i globuliny.
Czy badanie białka całkowitego jest potrzebne?
Badanie ilościowe białka całkowitego, podobnie jak proteinogram, to rodzaj testu przesiewowego, który pozwala na diagnostykę chorób wątroby i nerek. Jego wynik daje pogląd na ogólne stężenie wszystkich białek surowicy. Wykrywa dwa istotne stany, jakimi są hipoproteinemia i hiperproteinemia.
Hipoproteinemia, czyli obniżone stężenie białka całkowitego, może wiązać się z:
- niedożywieniem,
- uszkodzeniem miąższu wątroby,
- zespołem nerczycowym,
- nasilonym katabolizmem (rozpadem białek) związanym na przykład z chorobami nowotworowymi.
Hiperproteinemia, czyli podwyższone białko całkowite w surowicy, może występować w przebiegu:
- szpiczaka plazmocytowego,
- makroglobulinemii Waldenstroma,
- przewlekłych stanów zapalnych,
- chorób autoimmunologicznych.
Oprócz badania proteinogramu wykonuje się także oznaczenie białka całkowitego.
Kiedy wykonuje się badanie proteinogramu?
Proteinogram wykonuje się w diagnostyce chorób autoimmunologicznych, nowotworów i wrodzonych zaburzeń produkcji białek. Badanie to wykorzystuje się również w celu wykrycia schorzeń określonych narządów, m.in.:
- wątroby,
- nerek,
- szpiku kostnego.
Lista objawów, która powinna skłonić do wykonania proteinogramu to:
- nawracające infekcje,
- niedokrwistość z niewydolnością nerek,
- częste złamania kości,
- hiperkalcemia – podwyższony poziom wapnia w surowicy,
- białkomocz,
- wysoki poziom białka całkowitego.
Proteinogram może wchodzić również w skład gotowych pakietów badań w kierunku chorób, np.:
- reumatologicznych (np. z czynnikiem reumatoidalnym),
- układowych tkanki łącznej (np. z przeciwciałami przeciwjądrowymi ANA).
Proteinogram pomaga określić ogólny stan zdrowia u osób aktywnych i uprawiających sport wyczynowo.
Jak wygląda badanie proteinogramu?
Krew pobierana jest od pacjenta w godzinach porannych zazwyczaj z żyły łokciowej zlokalizowanej w zagłębieniu łokcia.
Pacjent przed badaniem powinien pozostać na czczo, czyli przerwa od ostatniego posiłku powinna wynosić od 8 do 12 godzin. Średni czas oczekiwania na wynik proteinogramu to do 5 dni roboczych.
Jak odczytywać i interpretować wynik proteinogramu?
W proteinogramie określa się 6 frakcji białek osoczowych – albumin i globulin. Parametry te są podawane w gramach na decylitr oraz w ramach procentowego udziału poszczególnych frakcji. Do badania dołączony jest również wykres rozkładu poszczególnych frakcji.
Zmiany stężenia poszczególnych frakcji mogą wiązać się z innym podłożem chorobowym, np.:
- wzrost alfa-1 i alfa-2-globuliny może oznaczać występowanie ostrego procesu zapalnego,
- wzrost beta i gamma-globulin – przewlekły procesy zapalne i choroby wątroby,
- wzrost gamma-globulin – gammapatie monoklonalne, np. szpiczak plazmocytowy,
- wzrost alfa-2 i beta-globulin ze spadkiem gamma-globulin – zespół nerczycowy.
Zaburzenia w proporcji białej osoczowych, które wykrywa proteinogram, mogą wiązać się, m.in. z procesami zapalnymi, autoimmunologicznymi, infekcyjnymi oraz nowotworowymi.
Elektroforetyczny rozdział białek surowicy, czyli proteinogram, to badanie laboratoryjne wykorzystywane w diagnostyce wielu chorób. Umożliwia identyfikację ilościową poszczególnych frakcji protein na albuminy i globuliny (alfa, beta i gamma). To pomocne badanie w diagnostyce nowotworów, a także chorób wątroby i nerek – warto je wykonać z badaniem białka całkowitego.
Opieka merytoryczna: lek. Mateusz Nawrocki
Bibliografia
- Kokot F (2012) Badania laboratoryjne, zakres norm i interpretacja, Warszawa: PZWL
- Korycka-Wołowiec A, Lewandowski K, Wołowiec D (2023) Hematologia dla diagnostów laboratoryjnych, Warszawa: PZWL
- Tomaszewski J J (2013) Diagnostyka laboratoryjna, Warszawa: PZWL
- https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.V.27.1.19., dostęp 13/08/2024
